Η εκτέλεση ενός αθώου ελέφαντα

[Όταν η επιστήμη έχει γίνει τυφλό όργανο της κερδοσκοπίας]

του Αναγνώστη Λασκαράτου
Πρόσφατα διάβαζα κάπου μια έκκληση συλλογής υπογραφών υπέρ της απελευθέρωσης ενός δύστυχου ελέφαντα, που κάποιοι ιερείς στην Ινδία, νομίζω Βραχμάνοι, είχαν καθηλώσει με αλυσίδες στον περίβολο ενός ναού. Η φρικτή αυτή ιστορία που παραπέμπει στον δικό μας παπά στην Πάτρα που έβγαλε πέρυσι, στην τελετή της Ανάστασης, ένα αρνάκι επί σφαγήν στη λοταρία, απλά μας θυμίζει πόσο διαστροφικά πρόσωπα επανδρώνουν σε μεγάλο ποσοστό τα ιερατεία των διαφόρων θρησκειών, ζητώντας να καλύψουν τα κενά της ύπαρξής τους, μέσα από αυτούς τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς χειραγώγησης των κουτών, των φοβισμένων ή των ανισόρροπων  ανθρώπων.  Αυτοί που ζουν εκμεταλλευόμενοι τα ελαττώματα των συνανθρώπων τους, είναι απόλυτα βέβαιο πως δεν θα σεβαστούν τα δικαιώματα των ζώων.  Όμως τέτοιες άθλιες συμπεριφορές βλέπουμε και εκεί που δεν το περιμένουμε, ακόμη και στις τάξεις κορυφαίων επιστημόνων, γιατρών, εφευρετών κλπ. Στην ιστορία που ακολουθεί, συγκρούονται δυο επιστήμονες με διαφορετική άποψη πάνω σε κάποιο σοβαρό επιστημονικό θέμα, που αφορά και την κοινωνία, όμως στην ουσία συγκρούονται δυο είδη ανθρώπου, ο άπληστος και ο αθώος και φαίνεται πόσο εύκολο είναι ο πρώτος να διαπράξει ένα φοβερό κακούργημα, ακόμη και προσχηματικά στο όνομα της Επιστήμης ή της απονομής Δικαιοσύνης.

Βρισκόμαστε στις 4 Γενάρη του 1903, στην Ελλάδα πρωθυπουργεύει ο λαϊκιστής Δηλιγιάννης, στην Αμερική όμως μαίνεται από το 1888 η μάχη για το είδος του ηλεκτρικού ρεύματος που πρέπει να χρησιμοποιηθεί από το κοινό (Ο Τέσλα προτείνει εναλλασσόμενο-ΑC,  ο Έντισον συνεχές-DC).  Μιλώντας πολύ συνοπτικά θα έλεγα πως ο Τέσλα ήταν ένας ασκητής της Επιστήμης,  ένας ανιδιοτελής άνθρωπος με ψυχολογικά προβλήματα όμως από μικρός, μετανάστης στις ΗΠΑ από τα 28 του (1884), με σπουδές στην Πράγα, μετά στο Παρίσι, γιός ενός σκληρού Σέρβου Ορθόδοξου παπά που τον προόριζε για κληρικό ή στρατιωτικό. Η φτώχεια του ξένου, τον ανάγκασε αρχικά να θέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία του βασιλιά των εφευρέσεων, του αυτοδίδακτου Έντισον, αν και ήταν γνωστή και στους δυο η στρατηγική διαφορά τους γύρω από το είδος του ρεύματος. Όμως ο πρώτος από ανάγκη, ο δεύτερος, που ήταν ταυτόχρονα και μεγάλος επιχειρηματίας, από διάθεση οικονομικής εκμετάλλευσης των υπηρεσιών μιας προσφερόμενης μεγαλοφυϊας, συνεργάστηκαν. Επρόκειτο για τη συνύπαρξη δυο αντίθετων κόσμων, που αναπόφευκτα οδηγήθηκε σε σύγκρουση όταν ο στυγνός επιχειρηματίας Έντισον εξαπάτησε τον αφελή, εργατικό, ικανότατο και ρομαντικό Τέσλα σχετικά με την αμοιβή που του είχε υποσχεθεί αρχικά. Θα άξιζε να αναφερθούμε εκτενέστερα στον ανιδιοτελή Tesla, που δεν πλούτισε ποτέ από την επιστημονική και εφευρετική του μεγαλουργία, η οποία είχε κατακτήσει ενορατικές διαστάσεις. Όμως δεν είναι το θέμα μας κι εδώ απλά θα σημειώσω πως ο φτωχούλης, πάντα ιδιόρρυθμος, λιτοδίαιτος, μοναχικός και οραματιστής ενός καλύτερου κόσμου Tesla, που περιβάλλεται από τη μεταθανάτια φήμη του μυστηρίου των εικαζόμενων άγνωστων μεγάλων του ανακαλύψεων,  κατάντησε ουσιαστικά ψυχασθενής, να ζει στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, όπου αγάπησε ένα περιστεράκι που τον επισκεπτόταν τακτικά και η καρδιά του ράγισε όταν αυτό πέθανε στα χέρια του. Ο ίδιος πέθανε στα 1943 και για δυο ημέρες το πτώμα του έμεινε στο δωμάτιό του χωρίς να τον αναζητήσει κανείς.

Ήταν εκ προοιμίου άνισος ο αγώνας μεταξύ του εφευρέτη του φωνόγραφου και του μηχανικού, ευρεσιτέχνη και έντιμου επιχειρηματία George Westinghouse, που υιοθέτησε την άποψη του Tesla, κατά του αδίστακτου αντιπάλου τους, που μέσα στην κορύφωση του πολέμου των ηλεκτρικών ρευμάτων, δεν δίστασε να εκτελεί από το 1888 με το ηλεκτρικό ρεύμα των ανταγωνιστών του, για να δείξει στον όχλο πόσο επικίνδυνο ήταν, σκυλιά, ακόμη και άλογα και τελικά, κλήθηκε ως ειδικός να κάνει «ευθανασία» στην επαναστατημένη ελεφαντίνα Tόπσυ και άδραξε τη χρυσή ευκαιρία να χρησιμοποιήσει το AC.  Είχε στο μεταξύ εκμεταλευτεί ακόμη και ανθρώπινα ατυχήματα για να δυσφημήσει τους αντιπάλους του, όμως τελικά η λογική αναπόφευκτα επικράτησε. Μικρότερες ενεργειακές απώλειες και λεπτότερα καλώδια κατά τη μεταφορά του AC, ευκολότερη μεταβολή της τάσης του (υποβιβασμός για οικιακή χρήση ή ανύψωση κατά τη μεταφορά του για λόγους οικονομίας), αυτά ήταν τα πλεονεκτήματα που το επέβαλαν τελικά.

Όμως ας μιλήσουμε για την ελεφαντίνα Τόψυ, που πήρε το όνομά της από τη γνωστή μικρή δούλα,  ηρωίδα της «Καλύβας του μπαρμπα-Θωμά». Γεννήθηκε στα 1875 κάπου στη Νότια Ασία και λανσαρίστηκε στις ΗΠΑ όπου απήχθη, ως δήθεν ο πρώτος αμερικανογεννημένος ελέφαντας. Το αιχμάλωτο ζώο δούλεψε για 25 χρόνια σε τσίρκο, όπου υπέστη την κτηνώδη εκπαίδευση που συνηθιζόταν εκείνην την εποχή (βασανισμός με μυτερά εργαλεία κλπ), δεν ξέρω τι γίνεται τώρα, γιατί ο κατάπτυστος θεσμός της σε μικρό χώρο αιχμαλωσίας των ζώων, συνεχίζεται (όπως κι εκείνος των πειραματόζωων). Εξελίχθηκε σε ‘φίρμα’, όμως τα βάσανα εξάντλησαν την υπομονή της και κατηγορήθηκε πως σκότωσε τρεις από τους βασανιστές της. Το πράγμα πήρε εκρηκτικές διαστάσεις στα 1902, οπότε ένας μεθύστακας εκπαιδευτής προσπάθησε να την αναγκάσει βασανίζοντάς την να πιει ουίσκυ πιέζοντας ένα αναμμένο τσιγάρο στην προβοσκίδα της κι αυτή εκτός εαυτού τον συνέτριψε. Το συμβάν αυτό έγινε αιτία να υποχρεωθεί η Τόψυ σε καταναγκαστικά έργα, μεταφέροντας βαριά υλικά οικοδομής για μια παραμυθένια κατασκευή ενός κάστρου σε ένα Λούνα παρκ η οποία ονομάστηκε «Ταξίδι στο φεγγάρι». Αποκαλύφθηκε όμως πως κι εκεί βασανίστηκε με αιχμηρά εργαλεία, εξωθούμενη να αποδώσει το μέγιστο. Η σταγόνα ξεχείλισε όταν ο εκπαιδευτής της την καβάλησε μεθυσμένος σε μια κεντρική λεωφόρο. Ο ηλίθιος συνελήφθη και η Τόψυ τον ακολούθησε για να τον εκδικηθεί, προσπαθώντας να εισβάλει στο αστυνομικό τμήμα. Με δεδομένη τη δυσκολία χειρισμού της, αποφασίστηκε μετά από πολλές συζητήσεις να της γίνει ευθανασία. Έγιναν διάφορες προτάσεις εξόντωσής της με πυροβόλο ή με απαγχoνισμό, όταν εμφανίστηκε σαν από μηχανής θεός ο έμπειρος πλέον στην εξόντωση ζώων, Έντισον.

Γύρω στα χίλια άτομα μαζεύτηκαν να απολαύσουν το θέαμα, σε μια επίδειξη μεσαιωνικής σκληρότητας. Υπήρξαν πολλά τεχνικά προβλήματα σχετικά με την εκτέλεση, που τελικά ξεπεράστηκαν. Ρίχτηκε και η ιδέα να κοπεί εισιτήριο για τους ανώμαλους φιλοθεάμονες, όμως ευτυχώς η φιλοζωϊκή SPCA (‘Society for the Prevention of Cruelty to Animals’-‘Ένωση για την Παρεμπόδιση της Κτηνωδίας προς τα Ζώα’), το απέτρεψε.

Η ελεφαντίνα πρόβαλε σθεναρή αντίσταση σε όλα τα στάδια της μεταφοράς της και της εκτέλεσης. Το δύστυχο ζώο είχε αντιληφθεί πως όλοι αυτοί γύρω της απεργάζονταν το χαμό του. Αρνήθηκε επίμονα αρχικά να φάει και δηλητηριασμένα με (καυστικό στη γεύση) κυανιούχο κάλιο καρότα, που της προσφέρθηκαν. Ένας από τους δήμιους της χτυπήθηκε κι αυτός από το ρεύμα και το αθώο ζώο έφυγε τυραννισμένο, έχοντας σίγουρα τα χειρότερα αισθήματα για το ανθρώπινο είδος, που της φέρθηκε από γεννησιμιού της με ανείπωτη κτηνωδία. Παρ’όλα αυτά, ακόμη και οι φιλόζωοι θεώρησαν την εκτέλεσή της ως την λιγότερο επώδυνη που μπορούσε να επιτευχθεί.

Η εκτέλεση απαθανατίστηκε από τον μαέστρο της σε ταινία και προβλήθηκε για τους γνωστούς σκοπούς του σε όλη τη χώρα. Ακόμη και ελέφαντα σκοτώνει συμπολίτες μου το AC!  Για χρόνια ακούγονταν ιστορίες για το φάντασμά της (εικ.3) που υποτίθεται πως περιφερόταν στην περιοχή. Ένα «μνημείο», μια πολύχρωμη, κακόγουστη και μικρή μεταλλική κατασκευή,  αφιερωμένο στη μνήμη της βρίσκεται στο Μουσείο του Coney Island, στο Μπρούκλιν της Ν.Υ. Κανένα σοβαρό δικαστήριο πάντως, δεν θα καταδίκαζε ένα γενναίο ζώο που πρόβαλε απόλυτα θεμιτή αντίσταση στους δεσμοφύλακες και στους βασανιστές του.

Ο δήμιός της ο Έντισον, πέθανε στα 84 του, 28 χρόνια μετά. Δεν φαίνεται να είχε τύψεις για αυτό το έγκλημα που διέπραξε, ούτε για τα υπόλοιπα. Υπήρξε και υποστηρικτής της ηλεκτρικής καρέκλας, ως μιας ανθρωπιστικής μεθόδου εκτέλεσης βαρυποινιτών. Για να είμαστε έντιμοι μαζί του, δεν ανήκε ακριβώς στο είδος του παλιανθρώπου. Θα έλεγα ότι ήταν ένα επιφανειακά μάλλον ηθικό στοιχείο, αντιρρησίας συνείδησης, οπαδός της μια βίας, ακόμη και δηλωμένος εχθρός της βίας κατά των ζώων. Στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις ήταν μάλλον αγνωστικιστής, αν και είχε «κατηγορηθεί» στη συντηρητική κοινωνία για αθεϊα. Τελικά νομίζω πως ο ανθρωπισμός του σταματούσε στο σημείο εκκίνησης του οικονομικού του συμφέροντος. Ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος προοδευτικός άνθρωπος υπήρξε από αυτούς που θα λέγαμε αντιφατικούς. Νομίζω πως η Λυδία λίθος που κρίνει την ουσία η μη της «προοδευτικότητας», είναι η σχέση του καθενός με το χρήμα. Θα πρόσθετα και με την εξουσία ή τη μεγαλομανία, η ζωή μας έδωσε τελευταία κάποια κραυγαλέα παραδείγματα για το τι μπορεί να κρύβεται κάτω από τη μάσκα του προοδευτικού, που είναι πανέτοιμος να συνεργαστεί με το διάβολο και το προαναγγέλλει κιόλας στο κακομαθημένο ή απελπισμένο ακροατήριό του.

***

ΥΓ
Η εκτέλεση της Τόψυ