Η διδασκαλία της Εξέλιξης (4): Η Ελλαδική Εκκλησία και η Εκπαίδευση

Η Ελλαδική Εκκλησία για να αποκτήσει ερείσματα στον επιστημονικό κόσμο, βρίσκεται πίσω από την ίδρυση του Συνδέσμου Επιστημόνων Πειραιώς (ΣΕΠ). Το σωματείο αυτό – (δεν υποδηλώνει εκκλησιαστική διάσταση)- συγκροτήθηκε το Νοέμβριο του 1993 υπό την αιγίδα του μητροπολίτη Πειραιά Καλλίνικου. Η ιδρυτική του συνέλευση πραγματοποιήθηκε σε αίθουσα του μητροπολιτικού ναού με στελέχη-συνεργάτες του μητροπολίτη. Ανάμεσα σ’αυτούς που ανέλαβαν καθήκοντα ξεχωρίζουμε τον τότε πρωτοσύγκελο της μητρόπολης και σημερινό μητροπολίτη Δημητριάδος κ. Ιγνάτιο και τον υπεύθυνο της «επιτροπής κοινωνικών προβλημάτων» κ. Κ. Πετρίδη, διευθυντή του γηροκομείου Πειραιά, του οποίου το όνομα συνδέθηκε με κάποιες διώξεις στο ίδρυμα.

Υπάρχει στη δραστηριότητα του Συνδέσμου μια ακροβασία ανάμεσα σε επιστημονικές διαλέξεις, σε πολιτικές δραστηριότητες και συμμετοχή σε εκκλησιαστικές εκδηλώσεις, ώστε να επενδυθούν με «επιστημονικό» μανδύα οι ιδεολογικές τοποθετήσεις της εκκλησίας σε μια σειρά σύγχρονα πολιτικά και θεωρητικά ζητήματα.

Τον Δεκέμβριο του 1994 ο Σύνδεσμος έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Ορθοδόξων Οικογενειακών Οργανώσεων Βαλκανίων και Κύπρου (sic), και το Φεβρουάριο 1997 πραγματοποίησε εκδρομή στο Βόλο για να πραγματοποιήσει «Συνάντηση γνωριμίας και επικοινωνίας με τα μέλη της Ενώσεως Χριστιανών Επιστημόνων Ν. Μαγνησίας». Οι δυο πνευματικοί αδελφοί (Καλλίνικος, Χριστόδουλος) φρόντισαν να φέρουν σε επαφή τα «επιστημονικά» παιδιά τους. Η επίσκεψη ανταποδόθηκε από τους Βολιώτες στους Πειραιώτες τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς.

Χαρακτηριστικά αναφέρω μια… «εκδήλωση τιμής και αγάπης για τον Μητροπολίτη Πειραιώς κ. Καλλίνικο, με την ευκαιρία της εισόδου του στο 20ό έτος ποιμαντορίας στον Πειραιά», τον Φεβρουάριο του 1997. Άλλες εκδηλώσεις… «Η ορθόδοξη οικογένεια ενώπιον της εθνικής μας και κοινωνικής κρίσεως», και μια για τη σύγχρονη εποχή… «Το ανθρώπινο πρόσωπο στην εποχή της πληροφορικής» που διοργανώθηκε στο ιδιόκτητο Συνεδριακό Κέντρο της Χρυσοπηγής, με εισηγητές έναν ιερομόναχο-ιατρό και έναν μοναχό-ηλεκτρολόγο μηχανικό.

Ιδεολογική ταύτιση του εν λόγω σωματείου με το περίφημο «Δίκτυο 21». Τον Ιούνιο του 1997 φιλοξενήθηκε από τον ΣΕΠ στην Αγία Τριάδα η εκδήλωση «Η πορεία των εθνικών μας θεμάτων και η πρωτοβουλία του Δικτύου 21» με εισηγητές τους Καργάκο, Στοφορόπουλο και Λαζαρίδη, ενώ τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ανακοινώνεται η «συμμετοχή του ΔΣ και μεγάλης αντιπροσωπείας του ΣΕΠ στην εκδήλωση-δημόσια συζήτηση του Δικτύου 21, κινήσεως πατριωτικής αφυπνίσεως».

Πόσο λοιπόν μπορεί να είναι «επιστημονική» η δραστηριότητά των εφόσον κριτήριο της γνώσης θέτουν «την πίστη στις γραφές». Η δημιουργία των Πανεπιστημίων σήμανε ακριβώς την αποσύνδεση της επιστήμης από την πίστη και την απελευθέρωση των επιστημόνων από τον «ιερό» έλεγχο. Η αυτονομία των Πανεπιστημίων, ακόμα και το πανεπιστημιακό άσυλο εξυπηρετούν αυτή την πρωταρχική ανάγκη της πραγματικά επιστημονικής έρευνας. Η συγκρότηση «επιστημονικών πυρήνων» από την εκκλησία δυστυχώς φαίνεται να μας επιστρέφει αρκετούς αιώνες πίσω.

Κραυγές για το βιβλίο Α’ Λυκείου
Στην κατά κράτος ήττα των «πιθηκοφίλων» οδηγήθηκε πριν από χρόνια η τελευταία -προς το παρόν- πράξη της ελληνικής «δίκης των πιθήκων» (βλέπε προηγούμενο ποστ). Το1984 περίπου, το υπουργείο Παιδείας αποφάσισε να περιλάβει στην ύλη της Α΄ Λυκείου το βιβλίο «Ιστορία του ανθρώπινου γένους» του ιστορικού Λευτέρη Σταυριανού, γεγονός που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από ένα ευρύ και ετερόκλητο φάσμα εχθρών της δαρβινικής θεωρίας. Οι σύντομες αναφορές του συγγραφέα στη θεωρία της εξέλιξης, αλλά και σε άλλες θέσεις του που «έθιγαν τα ιερά και τα όσια της ελληνορθόδοξης παράδοσης» – από το ρόλο του Βυζαντίου έως την ισότητα των φύλων. Ένα άρθρο του Κώστα Γεωργουσόπουλου στο οποίο το πρόβλημα εντοπιζόταν στην υποβάθμιση της ιστορίας του ελληνισμού («Τα Νέα» 17/9/84), και το έναυσμα εδόθη. Σύντομα τη συζήτηση θα μονοπωλήσει το ζήτημα της καταγωγής του ανθρώπου. Ακολούθησε οργισμένη επερώτηση βουλευτών της ΝΔ (29/11/84), μπαράζ απερίγραπτων δημοσιευμάτων στον δεξιό τύπο, σκληρά υπομνήματα της Ιεράς Συνόδου, «γραφικές» διαμαρτυρίες παραεκκλησιαστικών οργανώσεων και διαδηλώσεις πολυτέκνων με αίτημα να ριχτεί το βιβλίο στην πυρά.

Ελάχιστες στάθηκαν τότε οι φωνές που αντιπαρατέθηκαν στο μέτωπο του σκοταδισμού (ανάμεσά τους σημειώνουμε το κείμενο του Δημοσθένη Κούρτοβικ στο περιοδικό «Σχολιαστής», τ. 24, Μάρτιος 1985), ενώ χλιαρές και απολογητικές υπήρξαν και οι αντιδράσεις των κομμάτων της Αριστεράς.

Πολύ πριν ενσκήψει «ο κίνδυνος της μη αναγραφής του θρησκεύματος», η επιβίωση της ελληνορθόδοξης ταυτότητας κρεμόταν από την εξουδετέρωση των οπαδών της θεωρίας της εξέλιξης. Στο κλίμα αυτό, όπως προκύπτει από την αλληλογραφία μεταξύ Ιεράς Συνόδου και του τότε υπουργού Παιδείας Απόστολου Κακλαμάνη, το υπουργείο Παιδείας δεν αποδείχθηκε ικανό να υπερασπίσει τις επιλογές του: «Ως προς τη δαρβίνειο θεωρία για την καταγωγή του ανθρώπου», απολογείται ο «σοσιαλιστής» Α. Κακλαμάνης στον Σεραφείμ στις 20/12/1984, «σημειώνουμε ότι στο βιβλίο της Α΄ Λυκείου γίνεται απλή αναφορά, όπως έχει γίνει και παλιότερα (επί ΝΔ) στα σχολικά εγχειρίδια της ανθρωπολογίας του Γυμνασίου και της βιολογίας του Λυκείου χωρίς η Διαρκής Ιερά Σύνοδος να διαμαρτυρηθεί, ούτε άλλη πλευρά». Και συνεχίζει την απολογία (αν είναι δυνατόν!): «Εξάλλου ο συγγραφέας κάνει διάκριση μεταξύ ανθρώπου και ‘ανθρωπιδών’, αλλά αν υπάρχει στο σημείο αυτό κάποια ασάφεια, όπως γράψαμε ήδη και στην Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων, σε προσεχή έκδοση μπορεί να διευκρινισθεί» (δηλαδή περιμένετε, θα γίνουμε φρόνημα παιδιά).

(Συνεχίζεται τη Δευτέρα 12.02, με το 5ο και τελευταίο μέρος μαζί με τις βιβλιογραφικές πηγές).