Λόγος: Ο Λένιν στην Εκκλησία

Η αδελφότητα των αναρχικών και ειρηνιστών χριστιανών στο Λονδίνο   

Του Αναγνώστη Λασκαράτου

M

ε αφορμή τις άκριτες και χωρίς κανένα ηθικό υπόβαθρο σχέσεις της ανερχόμενης Αριστεράς με τον Αρχιεπίσκοπο και με τον Πατριάρχη, ανατρέχω στη σχέση του Λένιν με μια εντελώς διαφορετική Εκκλησία, που υπάρχει μέχρι σήμερα, πολύ συρρικνωμένη πια, η οποία βρίσκεται, σε κάθε πτυχή της ύπαρξής της, στους αντίποδες όσων χαρακτηρίζουν την εθνική κρατική Εκκλησία της Ελλάδας. Aκούγεται απίστευτο αλλά ο Λένιν σύχναζε στα 1907 στο Λονδίνο σε εκκλησίες και ιδιαίτερα σε μια ιδιόρρυθμη ενορία (φωτ.1). Δεν ήταν ασφαλώς θρησκευόμενος, ήταν ίσως λιγότερο άθεος από τον πατριάρχη της Μόσχας αλλά πάντως άθεος και αδιάλλακτος με τον τσαρικό κλήρο μέχρι τέλους (φωτ.2). Το λέω αυτό γιατί στο νότιο άκρο της χερσονήσου του οθωμανικού όρους Μπαλκάν, έχουμε επιφανείς Αριστερούς, που φλερτάρουν με το πιο διεφθαρμένο και αντιδραστικό κομμάτι του κλήρου, σε ένα χωρίς αρχές και πολιτικούς στόχους αλισιβερίσι, στην ολοσχερώς χρεοκοπημένη σήμερα χώρα, που κάποτε έθρεψε τον Ξενοφάνη και τον Πρωταγόρα.
—-Ο Λένιν είχε επισκεφθεί το Λονδίνο έξι φορές μεταξύ 1902 και 1911. Η γυναίκα του η Κρούπσκαγια («Αναμνήσεις από το Λένιν») καταθέτει τη μαρτυρία της:«Στις αγγλικές εκκλησίες η λειτουργία  συχνά ακολουθείται από μια σύντομη διάλεξη και συζήτηση. Ο Ίλιτς ήταν ιδιαίτερα λάτρης αυτών των συζητήσεων, γιατί οι απλοί εργαζόμενοι έπαιρναν μέρος σε αυτές … Μια φορά περιπλανηθήκαμε σε μια σοσιαλιστική εκκλησία. Υπάρχουν τέτοιες εκκλησίες στην Αγγλία. Ο προϊστάμενος περιπλανήθηκε τη Βίβλο και στη συνέχεια ισχυρίστηκε ότι η έξοδος των Εβραίων από την Αίγυπτο συμβολίζει την έξοδο των εργαζομένων από το βασίλειο του καπιταλισμού στο βασίλειο του σοσιαλισμού. Όλοι σηκώθηκαν και έψαλλαν από ένα σοσιαλιστικό προσευχητάρι: ‘Οδήγησέ μας, Κύριε, από το Βασίλειο του Καπιταλισμού στο Βασίλειο του Σοσιαλισμού’. Πήγαμε σε αυτήν την εκκλησία και πάλι αργότερα, ήταν ο ναός ‘Επτά Αδελφές’».
—-Οι εκκλησίες στις οποίες σύχναζε ο Λένιν δεν ήταν τυχαίες. Ήταν σχισματικές, αναρχικές, ελευθεριακές, σοσιαλιστικές, εκεί συναντιόντουσαν Κουάκεροι με Τολστοϊστές, είχαν χαρισματικούς πάστορες, με πολύ προωθημένες χριστιανικές ιδέες, που ταυτίζονταν στο κοινωνικό πεδίο  με τις μαρξιστικές απόψεις για την αδικία, τους πλούσιους, τον πόλεμο, την εκμετάλλευση της εργασίας κλπ. Τέτοιες κοινότητες συγκροτήθηκαν κάμποσες, όπως αυτές που έστησε ο Τολστοϊανος  John Coleman Kenworthy στο Croydon του Surrey (Νοτ. Λονδίνο, 1894) και στο  Purleigh του Essex (1896), που διαλύθηκαν σχετικά σύντομα από  εσωτερικές διενέξεις. Πρόδρομος και κέντρο αυτών των (λίγων) ιδιόρρυθμων ενοριακών κοινοτήτων  ήταν ο ναός της «Αδελφότητας», στη γωνία των οδών Balmes και Southgate (Nότια πύλη), στα όρια των περιοχών Islington και Ηackney του Λονδίνου, στη  συνοικία της De Beauvoir town, που ανήκε στην αυτόνομη χριστιανική Εκκλησία της «Αδελφότητας», τα ίχνη της οποίας ξεκινούν στα 1887 όταν ο αιδεσιμότατος Ιωάννης Μπρους Γουάλλας  Βορειοϊρλανδός γεννημένος το 1853 στην Ινδία εξέδωσε το περιοδικό «Η αδελφότητα», στο Limavady της Β.Ιρλανδίας. Στα 1891  μετακόμισε στο Λονδίνο και αγόρασε την τότε ετοιμόρροπη εκκλησία την οποία αναστήλωσε (φωτ.3). Ο ίδιος άνοιξε και συνεταιριστικό κατάστημα τροφίμων στη Downham Road. Το 1897, οι συμμετέχοντες στο 4ο Διεθνές Συνέδριο χορτοφαγίας, άκουσαν εκεί  ένα ανθρωπιστικό κήρυγμα. Το ‘Εθνικό Κινηματογραφικό Αρχείο’ της Βρετανίας έχει διασώσει ένα φιλμάκι  της  αστυνομίας, στο οποίο φαίνονται οι ακροδεξιοί της οργάνωσης «Δυνάμεις της αφοσίωσης και του πατριωτισμού», να διαλύουν μια συνάντηση ειρηνιστών και αντιρρησιών συνείδησης που έγινε εκεί το 1917. Ο ναός που ήταν ένα είδος φαβιανού σοσιαλιστικού ινστιτούτου, δηλαδή οργανικά ενταγμένος στο αριστερό μεταρρυθμιστικό κίνημα, κατεδαφίστηκε στις 8 Ιουνίου του 1934 (φωτ.4) και τώρα στη θέση του βρίσκονται μεγάλα άχαρα μπλοκ από διαμερίσματα, ενώ στην απέναντι από το ναό πρώην πύλη εργοστασίου, είναι η είσοδος στους κήπους Rosemary. Το όνομά τους προέρχεται από το κλαδάκι του δενδρολίβανου που φορούσαν στα καπέλα τους οι ‘Levellers’, μια ομάδα της ριζοσπαστικής αριστεράς του 1640 (ισότητα, ανεξιθρησκεία, φεμινισμός, κοινωνικό συμβόλαιο), που είχε συναντήσεις σε κοντινή ταβέρνα. Η γειτονιά δηλαδή μύριζε από πολύ παλιά εργατιά, αίρεση, φύση και επανάσταση. Το 1783 χτίστηκε εργοστάσιο παραγωγής της χρωστικής ουσίας του λευκού μόλυβδου, που έπαιρνε ενέργεια από δύο υπέροχους ανεμόμυλους, κοντά στον τεχνητό «Νέο ποταμό» (1613, υδροδοτούσε το Λονδίνο με νερά του ποταμού Λη),  όπου έκανε βαρκάδα η εργατική νεολαία. Τα κατάλοιπα του εργοστασίου καταστράφηκαν στους βομβαρδισμούς του Β΄Παγκοσμίου πολέμου.
—-Το Γουάλλας διαδέχθηκε ο αιδεσιμότατος Swan, οπαδός του ελευθεριακού σοσιαλιστή ποιητή, μεσαιωνιστή και σχεδιαστή υφαντουργίας William Morris, που είχε την ευτυχία να δει το ‘Ρωσικό Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Εργατικό Κόμμα’ να χρησιμοποιεί το ναό του το Μάη του 1907 για το 5ο συνέδριό του που κράτησε τρεις βδομάδες (τελείωσε τον Ιούνιο) στο οποίο προσήλθαν σύσσωμοι οι Λένιν, Στάλιν, Τρότσκυ, Γκόρκι, Λιτβίνοφ και η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Όσο αμέτοχος ή αδιάφορος ή εχθρικός κι αν είναι κάποιος σε σχέση με το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, η παρουσία τόσων προσωπικοτήτων, τόσο σημαντικών και τόσο διαφοροποιημένων μεταξύ τους, στα πλαίσια ενός κοινού στην βασική του σύλληψη ουτοπικού ή εφιαλτικού (όπως αποδείχτηκε για πολλούς) ονείρου, είναι αδύνατον να μη βρίσκει τώρα συναρπαστική αυτήν την τόσο πυκνή ελπιδοφόρα μάζωξη αυτών των «μυθικών» μορφών του Μαρξισμού, στο χριστιανικό ναό μιας ιστορικής καπιταλιστικής μητρόπολης.  Oι πρωταγωνιστές της επικείμενης Οκτωβριανής Επανάστασης έχουν πάρει ήδη τη θέση τους στο σκηνικό.  O Tρότσκι είχε φτάσει εδώ το Φλεβάρη, δραπέτης από το Μπερεζόφ καθ’οδόν προς την εξορία του Ομπντόρσκ στις όχθες του παγωμένου Όβι, αργότερα θα περιφερόταν στη Δύση εξόριστος από το Στάλιν. Στις 13 του Μάη του 1907 η «Κόκκινη Ρόζα» γράφει ένα αισθαντικό γράμμα από το Λονδίνο, περιγράφοντας τα αισθήματά που της δημιούργησε η πόλη  στον εραστή της Κόστια Zetkin στη Στουτγάρδη από το ξενοδοχείο «Οι τρεις καλόγριες», το όνομα του οποίου βρίσκει «ύποπτο όπως η Κόλαση». Το γράμμα καταλήγει «…Αλλά ξαφνικά μέσα μου τώρα, λίγο από το τσιγγάνικο αίμα μου έχει ξυπνήσει. Οι διαπεραστικές χορδές της νύχτας στη μεγάλη πόλη, με τη δαιμονική μαγεία της, έχουν αγγίξει κάποιες χορδές της ψυχή των παιδιών της μεγάλης πόλης. Κάπου στα βάθη (νιώθω) μια ασαφή επιθυμία να βυθιστώ σε αυτή την δίνη … Τι έχει να πει ο νεαρός άνδρας με το χοντρό κεφάλι και βαθιά σκούρα μάτια γι’ αυτό;». Ταυτόχρονα στην άλλη όχθη του Ατλαντικού η Έμμα Γκόλντμαν  εξέδιδε το 3^ο τεύχος της «Μάννας Γης», που ξεκινούσε με το «Τραγούδι της Γης» του Ραλφ Έμερσον του καλύτερου φίλου του Θορώ.
—-Η μητροπολιτική Αστυνομία δεν έδειξε νοσηρή περιέργεια για το συνέδριο, γιατί ο χασάπης τσάρος της αιματηρής Κυριακής του 1905, ο σημερινός άγιος Νικόλαος της ασύστολης Ορθοδοξίας, αν και συγγενής του αγγλικού βασιλικού οίκου, δεν έχαιρε υπόληψης ως διεφθαρμένος τύραννος και η βρετανική κυβέρνηση ήθελε τον εκδημοκρατισμό της Ρωσίας, παραμερίζοντας έτσι τη διπλωματική της «υποχρέωση» να κάνει συλλήψεις για χατίρι του Ρωμανώφ. Το εκκλησίασμα της Αδελφότητας είχε από καιρό εμπλουτιστεί με διωγμένους  διαφωνούντες και μειονοτικούς της ανατολικής Ευρώπης και ο ό ίδιος ο Στάλιν, παλιός σπουδαστής της πρωτόγονης ορθόδοξης ιερατικής σχολής της Τιφλίδας, ανηφόριζε συχνά από το Stepney του ανατολικού Λονδίνου εδώ. Ο Στάλιν, που ήταν ελάχιστα γνωστός έξω από τη Γεωργία, έμεινε στο Tower House, στη Whitechapel Road και ποτέ δεν θα μάθουμε τι σκεφτόταν αυτός ο συμπλεγματικός άνθρωπος κυκλοφορώντας στους δρόμους της Μέκκας της αποικιοκρατίας, μιας και ποτέ δεν αναφέρθηκε στην παραμονή του στο Λονδίνο. Ο ευαίσθητος όμως Μαξίμ Γκόρκι, περιέγραψε το εκκλησάκι(«A History of the Bolshevik Party» by Alan Woods): «Μπορώ ακόμα να βλέπω ζωντανά μπροστά μου το γυμνό ξύλινο τοίχο, λιτό σε σημείο παραλογισμού, τα στενόμακρα παράθυρα κοιτάζοντας προς τα κάτω σε ένα μικρό, στενό διάδρομο που θα μπορούσε να είναι η τάξη ενός φτωχικού σχολείου»
—-Οι  εκπρόσωποι του ‘Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος’, πρόδρομου του ΚΚΣΕ, ήταν 336, χωρισμένοι σε δύο κύριες παρατάξεις, τους Μπολσεβίκους και στους Μενσεβίκους, που κυριάρχησαν στη συζήτηση και η συνάντηση επισφράγισε τις διαφωνίες τους. Δεν θα μπορούσαν είχαν συναντηθεί στη Ρωσία και η τσαρική κυβέρνηση είχε ασκήσει πίεση σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας και της Δανίας, να απαγορεύσουν την εκδήλωση. Οι εκλεγμένοι σύνεδροι εκπροσωπούσαν περί τα 150.000 κομματικά μέλη από τα οποία οι Μενσεβίκοι ήταν 43.000 και οι Μπολσεβίκοι 33.000.  Η γνωστή οργανωτική ικανότητα, ίσως και η πειθώ, των δεύτερων ανέτρεψε προς όφελός της το συσχετισμό στη σύνθεση της ΚΕ, που προέκυψε από το συνέδριο. Τριάντα πέντε συνεδριάσεις διεξήχθησαν στην Εκκλησία μέσα σε θυελλώδεις συζητήσεις. Οι Μπολσεβίκοι ήθελαν ένοπλη Επανάσταση, οι Μενσεβίκοι, μέσω του αρχηγού τους Ιούλιου Martov, την χαρακτήριζαν ως πραξικοπηματική.  Ο Μartov και μετά την Επανάσταση διαφωνούσε με τον κύκλο του αίματος («…η δολοφονική μηχανή πήρε μπροστά…αλλά το αίμα φέρνει αίμα…»), γι’αυτό και αυτοεξορίστηκε στη Γερμανία το 1920 όπου και πέθανε.
—-Οι Λετονοί και Πολωνοί «σοσιαλδημοκράτες», είχαν γύρει στο συνέδριο την πλάστιγγα προς τη μεριά της μπολσεβικικής αχαλίνωτης βίας. Σημείο αντιλεγόμενο ήταν και το θέμα των «απαλλοτριώσεων» (ορολογία που στα καθ’ημάς χρησιμοποίησε και η «Ε.Ο. 17Ν»), που ήταν ένας ευφημισμός για ένοπλες ληστείες κυβερνητικών και ιδιωτικών κεφαλαίων για την υποστήριξη επαναστατικών δράσεων, με τους Μενσεβίκους να τις απορρίπτουν και να αποσπούν το 65% των συνέδρων. Όμως  η απόφαση δεν τηρήθηκε. Μάλιστα λίγες εβδομάδες μετά ληστεύτηκε στην Τιφλίδα μια τράπεζα, από μια μικρή ομάδα Μπολσεβίκων. Τέλος διαφωνίες υπήρξαν γύρω από το θέμα της αρίθμησης του Συνεδρίου (5^ο κλπ)
—-Το συνέδριο εξέλεξε τον Λένιν, που εκπροσωπούσε την περιοχή του Άνω Κάμα (παραπόταμου του Βόλγα), στο προεδρείο μαζί με τον Φήλικα Dzerzhinsky τον μετέπειτα ιδρυτή της KGB. Τα αποτελέσματα ήταν όπως είπαμε καλά για τους Μπολσεβίκους αλλά καμία πολιτική ομάδα δεν πήρε την απόλυτη πλειοψηφία στην Κεντρική Επιτροπή που είχε 12 μόνιμα και 22 αναπληρωματικά μέλη, μοιρασμένα αντίστοιχα ως εξής: Μπολσεβίκοι 5 και 10, Μενσεβίκοι 4 και 7, Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό κόμμα του Βασιλείου της Πολωνίας και της Λιθουανίας (Ρόζα Λούξεμπουργκ) 2 και 3 και  Σοσιαλδημοκρατία της Λετονικής περιοχής 1 και 2. Η νέα Κ.Ε. ήταν σοβαρά διαιρεμένη και δεν μπορούσε να δράσει ενωμένα. Οι Μπολσεβίκοι μάλιστα,  φρόντισαν στο περιθώριο και στο τέλος των εργασιών του συνεδρίου να εκλέξουν ένα δικό τους αποκλειστικά ηγετικό όργανο καθοδηγούμενο από τα Λένιν. Αργότερα η Κ.Ε. συμπεριελαβε και δυο Μπουντιστές (Εβραίοι σοσιαλιστές, προσκείμενοι στους Μενσεβίκους, που έβαζαν πάνω από όλα την εβραϊκή τους ταυτότητα). Ένας από αυτούς ήταν ο Ραφαήλ Abramovich, από τους πρώτους αριστερούς διαφωνούντες, που αναγκάστηκε στα 1920 να διαφύγει στο Βερολίνο. Το 1937 οι Σοβιετικοί μυστικοί αστυνομικοί απήγαγαν στην Ισπανία όπου βρισκόταν  το γιό του Μαρκ Ρέιν και τον δολοφόνησαν.
—-Σήμερα όπως είπαμε η χριστιανική «Αδελφότητα», που περιλαμβάνει και αθεϊστές, έχει μεταφερθεί τμηματικά από το 1921 στο Στάπλετον του Γιορκσάιρ, σε ένα αυτοδιαχειριζόμενο κτήμα (φωτ.5), αυτοπροσδιοριζόμενη στον ιστοχώρο της ως αναρχική και ειρηνιστική βασισμένη σε οικολογικές αρχές και στη χορτοφαγία, ανοιχτή για επικοινωνία με κάθε καλόπιστο άνθρωπο όπου γης, πιστεύοντας ότι η πίστη αποδεικνύεται κι δικαιώνεται από τον τρόπο που ζεις. Τα μέλη τους είναι διασκορπισμένα σε όλη την Αγγλία, δεν έχουν ιερατείο ή ιεραρχική δομή και αποφεύγουν τα συνέδρια προτιμώντας τις συζητήσεις πάνω από μια κούπα τσάι. Τα κτίρια της φάρμας τους έχουν κτιστεί από τα μέλη τους με οικολογικά υλικά και κριτήρια, έχουν δε κατεδαφιστεί από τις αρχές και ξανακτιστεί. Η κοινότητα εφαρμόζει την ανακύκλωση και ζει αρμονικά με τα ζώα της τα οποία δεν τα σκοτώνει για να τα φάει. Οι θρησκευτικές τους τελετές είναι ελάχιστες, βασίζονται στις παραδόσεις των Κουάκερων και περιορίζονται σε κηδείες και γάμους. Πιστεύουν πως όλοι μας έχουμε υποχρέωση να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο με τις πράξεις μας. Μια από τις δικές τους είναι και ο αγώνας για τον παγκόσμιο πυρηνικό αφοπλισμό, που έδωσαν με επικεφαλής τον  Len W. Gibson, μέχρι το θάνατό του (2007).
—-Ας ελπίσουμε πως η ηθικά και οικονομικά χρεοκοπημένη πατρίδα μας θα μπορέσει κάποτε να αναδείξει παρόμοιες χριστιανικές κοινότητες, που θα συνεργαστούν με μια έντιμη, σοφή, ευαίσθητη, ουμανιστική και ορθολογική Αριστερά. Οι μικρές ουτοπίες σηματοδοτούν ελπίδες, γεννούν ιδέες, λειτουργούν ως προεικονίσεις ενός αυριανού καλύτερου κόσμου, που του δίνουν δυναμική για να γίνει εφικτός. Θα επαναλάβω πως σήμερα η πολύπειρη πονηρή πόρνη της ανίερης Βαβυλώνας των ρασοφόρων, συνεδριάζει και συναγελάζεται φανερά και συναλλάσσεται παρασκηνιακά με μια Αριστερά η οποία κάνει με τα συχνά της καμώματα κάθε τίμιο άνθρωπο άνω ποταμών. Ασφαλώς η Αριστερά οφείλει να είναι ανοιχτή για συζήτηση με τους Χριστιανούς αν και όπου αυτοί υπάρχουν. Δεν μπορεί όμως να συνδιαλέγεται με την Εκκλησία της οποίας ο Αρχιεπίσκοπος ευλογεί το Φύρερ των Νεοναζί, οι ιερείς της ευλογούν τα γραφεία τους, κι αυτοί λιτανεύουν τις ιερές της εικόνες, χωρίς να έχει αντιδράσει γι’αυτό ούτε ένας επίσκοπος.

…
ΥΓ
Δείτε: «1907 Ρωσικό επαναστατικό συνέδριο στην οδό Southgate». Πρόγραμμα του BBC4, της σειράς «Παρακολουθώντας τους Ρώσους», που παρουσιάζει η Στέλλα Rimington: «Εκατό χρόνια πριν η συνοικία De Beauvoir ήταν η σκηνή μιας τριών εβδομάδων συνάντησης, που βόηθησε να αλλάξει το πρόσωπο του κόσμου. Η τοποθεσία ήταν ένα παρεκκλήσι….».

***

[Όλα κατηγορίας «Λόγος»]

***