Απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών (επιστολή)

Η Ένωση Άθεων κατέθεσε στο Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων την παρακάτω επιστολή όπου εκθέτει την τρέχουσα κατάσταση και ζητά να ξεκαθαρίσει το θολό τοπίο που επικρατεί στο θέμα της απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών.

Ανώτατη ασέβεια: Άθεος και Τσαρλατάνος, του Γάλλου ποιητή και ουμανιστή Barthélémy Aneau (c.1510-1561)

ΠΟ: Ένωση Άθεων
Τ.Θ. 67609, 15103 Πεύκη
contact@atheia.gr

ΠΡΟΣ: Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων
Προς την Υπουργό κυρία Άννα Διαμαντοπούλου

ΘΕΜΑ: Απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών

Αθήνα, 8-11-2010 – Πρωτόκολλο του Γραφείου Υπουργού Α.Π.11262/9-11-10.

Αξιότιμη κύρια Διαμαντοπούλου,

Όπως αναμφίβολα γνωρίζετε, στο θέμα της απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών στην μέση εκπαίδευση επικρατεί σύγχυση. Οι αντιφατικές εγκύκλιοι του Υπουργείου Παιδείας έχουν ως αποτέλεσμα οι μαθητές και οι κηδεμόνες τους να μην γνωρίζουν πλέον ποια είναι τα δικαιώματά τους. Ενώ οι εγκύκλιοι 91109/Γ2/10-7-2008 και 104071/Γ2/4-8-2008 δηλώνουν σαφώς ότι για την απαλλαγή αρκεί μια απλή υπεύθυνη δήλωση όπου θα αναφέρεται μόνο η επιθυμία απαλλαγής και δεν απαιτείται αιτιολόγηση της επιθυμίας, όπως απαιτεί η ευρωπαϊκή νομοθεσία, η μεταγενέστερη εγκύκλιος Φ12/977/109744/Γ1/26-8-2008, ενώ υποτίθεται ότι ρυθμίζει μόνο τον τρόπο απασχόλησης των μαθητών που έχουν πάρει απαλλαγή, δηλώνει εμμέσως ότι την απαλλαγή δικαιούνται μόνο οι μαθητές που δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, και κατά συνέπεια αφήνει επιπλέον να εννοηθεί ότι θα πρέπει να δηλωθεί η αιτία της επιθυμίας απαλλαγής και να αποκαλυφθεί το θρήσκευμα του μαθητή. Αν εφαρμοστεί αυτό που αφήνει να διαφανεί η δεύτερη εγκύκλιος (κάτι που ήδη συμβαίνει σε πολλά σχολεία, επειδή η εγκύκλιος αυτή είναι μεταγενέστερη των άλλων δύο και επειδή αφήνει περιθώρια παρερμηνείας), παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα των μαθητών, διότι υφίστανται διακριτική μεταχείριση ανάλογα με το θρήσκευμα και διότι εξαναγκάζονται σε αποκάλυψη των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων που είναι ευαίσθητο δεδομένο προσωπικού χαρακτήρα.

Εκτός από τις ανωτέρω εγκυκλίους, κατά καιρούς το Υπουργείο σας έχει δημοσιοποιήσει αντιφατικές δηλώσεις σχετικά με το θέμα της απαλλαγής. Συγκεκριμένα:

Α) Στην Έκθεση της ΕΕΔΑ για το 2009 και στη σελίδα 299, διαβάζουμε κείμενο του ΥπΠΔΒΜΘ: «… Σχετικά με την απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών, σύμφωνα με τις υπ’ αριθμ. 91109/Γ2/10.07.2008 και 104071/Γ2/04.08.2008 Εγκυκλίους, κάθε μαθητής έχει δικαίωμα να απέχει από το μάθημα των θρησκευτικών, τους εκκλησιασμούς και τη σχολική προσευχή με δήλωση του κηδεμόνα, στην περίπτωση που ο μαθητής είναι ανήλικος, ή του ιδίου, εάν είναι ενήλικος, στην οποία δεν απαιτείται εξήγηση ή διευκρίνιση των λόγων αποχής. Το δικαίωμα ισχύει για όλους τους μαθητές, όχι μόνο τους μη-ορθόδοξους.» Δυστυχώς η ως άνω έκθεση δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, γιατί αποσιωπά τη σύγχυση που δημιουργήθηκε με την έκδοση της εγκυκλίου Φ12/977/109744/Γ1/26-8-2008. Το Υπουργείο σας ενώ φρόντισε να παρουσιάσει την κατάσταση ξεκάθαρη κατάσταση στην έκθεση της ΕΕΔΑ, δεν έχει φροντίσει να κάνει τις αναγκαίες διευκρινίσεις στους καθ’ ύλην αρμόδιους, δηλαδή στους διευθυντές των κατά τόπους σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που καλούνται να εφαρμόσουν το μέτρο της απαλλαγής.

Β) Στην απάντησή της με Α.Π. 56664/ΙΗ/25-6-2010 προς την ερώτηση αρ. 10189/14-5-2010 του κ. Κουβέλη η υφυπουργός παιδείας κα. Χριστοφιλοπούλου αναφέρει: «Το μάθημα των θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό μάθημα και διδάσκεται σε όλες τις σχολικές μονάδες της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα επίσημα υποχρεωτικά αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα, τα οποία καθορίζονται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Δίνεται όμως η δυνατότητα απαλλαγής στους αλλόθρησκους ή ετερόδοξους μαθητές, οι οποίοι για λόγους συνείδησης δεν επιθυμούν να παρακολουθήσουν το εν λόγω μάθημα. Επειδή όμως έχει παρατηρηθεί κατάχρηση της δυνατότητας απαλλαγής από μη ετερόδοξους ή αλλόθρησκους μαθητές, ιδιαίτερα της Γ τάξης Γενικού Λυκείου λόγω φόρτου εργασίας, αραβιάζεται η αρχή της ίδης αντιμετώπισης των μαθητών και η αρχή της ίσης προσπάθειας για την απόκτηση απολυτηρίου. Επομένως οι μαθητές που δεν εμπίπτουν στην κατηγορία των αλλόθρησκων ή ετερόδοξων δεν μπορούν να απαλλάσσονται από οποιοδήποτε μάθημα είναι υποχρεωτικό, βάσει του αναλυτικού προγράμματος, εκτός κι αν εμπίπτουν στην κατηγορία που περιγράφεται στο άρθρο 22 του Π.Δ. 104/79.» Αυτή η απάντηση της υφυπουργού προς τον κύριο Κουβέλη έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την έκθεση του Υπουργείου προς την ΕΕΔΑ.

Είναι φανερό ότι η αρχή της ίσης αντιμετώπισης των μαθητών και της ίσης προσπάθειας για την απόκτηση απολυτηρίου παραβιάζονται από τη διακριτική μεταχείριση που τους επιφυλάσσει το Υπουργείο σας, και όχι με την ελεύθερη επιλογή των μαθητών και των γονέων για παρακολούθηση ή μη του μαθήματος των θρησκευτικών, η οποία σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί «κατάχρηση», ούτε μπορούν να αμφισβητηθούν τα κίνητρά της. Δεν είναι αρμοδιότητα της πολιτείας να αξιολογεί τις πεποιθήσεις των πολιτών παρά μόνο να δέχεται την υπεύθυνη δήλωσή τους ως προς τις επιλογές που η ίδια η πολιτεία τους παρέχει.

Η διακριτική μεταχείριση των μαθητών ως προς το δικαίωμα της απαλλαγής από τα θρησκευτικά συνιστά παραβίαση του άρθρου 13 του Συντάγματος: «13.1. Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη. Η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός.»

Σύμφωνα με την ΟλΣτΕ 2281/2000 (υπόθεση των ταυτοτήτων), ο πολίτης δεν υποχρεούται να αποκαλύψει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις σε δημόσιο έγγραφο, διότι αυτό θα αντέβαινε στην αρνητική όψη της ως άνω συνταγματικώς προστατευόμενης θρησκευτικής του ελευθερίας. Ειδικότερα και σύμφωνα με την ως άνω απόφαση της Ολομελείας, «Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, με την οποία προστατεύεται προεχόντως το ενδιάθετο φρόνημα του ατόμου αναφορικά με το θείο από κάθε κρατική επέμβαση, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και το δικαίωμα του ατόμου να μην αποκαλύπτει το θρήσκευμα που ακολουθεί ή τις θρησκευτικές εν γένει πεποιθήσεις του. Κανένας δεν μπορεί να εξαναγκασθεί με οποιονδήποτε τρόπο, να αποκαλύψει είτε αμέσως είτε εμμέσως, το θρήσκευμα ή τις θρησκευτικές εν γένει πεποιθήσεις του, υποχρεούμενος σε πράξεις ή παραλείψεις από τις οποίες θα τεκμαίρεται η ύπαρξη ή η ανυπαρξία τους. Και καμία κρατική αρχή ή κρατικό όργανο δεν επιτρέπεται να επεμβαίνουν στον απαραβίαστο, κατά το Σύνταγμα, χώρο αυτό της συνείδησης του ατόμου και να αναζητούν το θρησκευτικό του φρόνημα, πολύ δε περισσότερο να επιβάλλουν την εξωτερίκευση των όποιων πεποιθήσεων του ατόμου αναφορικά με το θείο».

Η δεσμευτική για τη διοίκηση απόφαση υπ’ αρ. 77Α/25.6.2002 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα δηλώνει ρητώς: «Η αρχή απευθύνει σύσταση, προειδοποιεί και καλεί τον υπεύθυνο επεξεργασίας του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, μέσα σε εύλογο χρόνο – και πάντως όχι περισσότερο απ’ όσο είναι αναγκαίος για την τροποποίηση των σχετικών ρυθμίσεων και την προσαρμογή των σχετικών πρακτικών – να συμμορφωθεί προς το περιεχόμενο της παρούσας απόφασης και, ειδικότερα:[…] 2. Να εκδώσει κάθε αναγκαία οδηγία προς τις οικείες εκπαιδευτικές αρχές και τους διευθυντές των σχολείων ώστε, εφεξής, από τους γονείς ή κηδεμόνες που επιθυμούν τα παιδιά τους να απαλλαγούν από το μάθημα των θρησκευτικών να μην ζητείται να δηλώνουν, αν είναι άθρησκοι, ετερόδοξοι, αλλά να ασκούν το δικαίωμά τους αυτό, κατ’ επίκληση των πεποιθήσεών τους και χωρίς να προβαίνουν σε καμία περαιτέρω διευκρίνιση. «

Είναι φανερό ότι δεν υπάρχει έννομος τρόπος να διαπιστωθούν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των μαθητών και των γονέων τους, καθώς και ότι η διακριτική μεταχείριση με βάση το θρήσκευμα παραβιάζει τα δικαιώματα των πολιτών, και ως εκ τούτου δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ χριστιανών ορθόδοξων και μη χριστιανών ορθόδοξων στο δικαίωμα της απαλλαγής από τα θρησκευτικά. Οι πολίτες πρέπει να έχουν δικαίωμα απαλλαγής με βάση τη δήλωση της επιθυμίας τους, χωρίς να εξαναγκάζονται σε δήλωση πεποιθήσεως.

Ως πολίτες του ελληνικού κράτους, ως γονείς παιδιών σχολικής ηλικίας και ως μέλη μιας Ένωσης που έχει σαν στόχο μεταξύ άλλων την προάσπιση της θρησκευτικής ελευθερίας, σας ζητάμε να λάβετε ξεκάθαρη θέση ως προς αυτό το ζήτημα και να κάνετε κάθε αναγκαία ενέργεια για την ενημέρωση των εκπαιδευτικών και την εξυπηρέτηση των πολιτών. Προκειμένου να διευκρινίσετε τι ακριβώς ισχύει σε σχέση με τη δυνατότητα απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών στην μέση εκπαίδευση,

ΖΗΤΑΜΕ

Α) Να εκδοθεί από το Υπουργείο σας άμεσα μια νέα εγκύκλιος, η οποία να απευθύνεται προς όλους τους αρμόδιους για τη ρύθμιση του θέματος της απαλλαγής, ιδιαίτερα δε προς τις διευθύνσεις της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και προς τις κατά τόπους σχολικές μονάδες, να αναιρεί την ασάφεια των προηγούμενων εγκυκλίων, και να διευκρινίζει όλα και κάθε ένα από τα παρακάτω σημεία:

1. Έχουν δικαίωμα όλοι οι μαθητές, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, ιδεολογίας και θρησκευτικών πεποιθήσεων, να απαλλαγούν από το μάθημα των θρησκευτικών;

2. Οι μαθητές που θεωρούνται χριστιανοί ορθόδοξοι (αναλυτικά και όχι περιοριστικά: οι μαθητές που έχουν βαπτιστεί χριστιανοί ορθόδοξοι, οι μαθητές που είναι καταγεγραμμένοι στα ληξιαρχεία ως χριστιανοί ορθόδοξοι, οι μαθητές που μεγαλώνουν σε οικογένειες όπου ο ένας ή και οι δύο γονείς είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, καθώς και κάθε άλλη περίπτωση μαθητού που θεωρείται χριστιανός ορθόδοξος) έχουν δικαίωμα να απαλλαγούν από το μάθημα των θρησκευτικών;

3. Ποιοι μαθητές θεωρούνται επισήμως χριστιανοί ορθόδοξοι; Εκτός από τις περιπτώσεις μαθητών που αναφέρθηκαν μέσα σε παρένθεση στο σημείο (2), υπάρχουν άλλες περιπτώσεις μαθητών που θεωρούνται χριστιανοί ορθόδοξοι;

4. Προκειμένου να απαλλαγεί ένας μαθητής από το μάθημα των θρησκευτικών χρειάζεται να δηλώσει το θρήσκευμά του; Αν ναι, πώς διαπιστώνεται το θρήσκευμα των μαθητών επισήμως και χωρίς να παραβιαστεί το δικαίωμά τους να μην το αποκαλύψουν;

5. Προκειμένου να απαλλαγεί από το μάθημα των θρησκευτικών ένας μαθητής που θεωρείται χριστιανός ορθόδοξος (υπό την ίδια έννοια που αναφέρθηκε στο σημείο 2) χρειάζεται να δηλώσει το θρήσκευμά του;

6. Οι μαθητές που παίρνουν απαλλαγή από τα θρησκευτικά παρακολουθούν υποχρεωτικά κάποιο άλλο μάθημα την ώρα που η τάξη τους έχει μάθημα θρησκευτικών; Αν ναι, με ποιον τρόπο επιλέγεται το μάθημα αυτό; Ισχύει το ίδιο για όλους τους μαθητές, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, ιδεολογίας και θρησκευτικών πεποιθήσεων;

7. Οι μαθητές που παίρνουν απαλλαγή από τα θρησκευτικά δικαιούνται να μην παρακολουθήσουν άλλο μάθημα την ώρα που η τάξη τους έχει μάθημα θρησκευτικών; Αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις και με ποια διαδικασία πρέπει να το ζητήσουν; Ισχύουν οι ίδιες προϋποθέσεις για όλους τους μαθητές, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, ιδεολογίας και θρησκευτικών πεποιθήσεων;

8. Οι μαθητές που παίρνουν απαλλαγή από τα θρησκευτικά δικαιούνται να ζητήσουν να προγραμματιστεί το μάθημα των θρησκευτικών την πρώτη ή την τελευταία ώρα διδασκαλίας, ούτως ώστε να μπορούν να προσέρχονται αργότερα ή να αποχωρούν νωρίτερα; Αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις και με ποια διαδικασία πρέπει να το ζητήσουν;

Β) Σε κάθε περίπτωση, είτε εκδοθεί τέτοια εγκύκλιος είτε όχι, ζητάμε να μας διευκρινίσετε γραπτώς και σαφώς όλα τα προαναφερθέντα σημεία σε απάντησή σας προς την παρούσα επιστολή.

Γ) Να μας γνωστοποιήσετε ποιες εγκύκλιοι του Υπουργείου Παιδείας ή/και ποια άλλα έγγραφα ή/και ποιοι νόμοι του ελληνικού ή/και διεθνούς δικαίου καθορίζουν :

(α) το ποιοι έχουν δικαίωμα να απαλλαγούν από τα θρησκευτικά
(β) τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η αίτηση για την απαλλαγή από τα θρησκευτικά
(γ) τις προϋποθέσεις σύμφωνα με τις οποίες χορηγείται η απαλλαγή από τα θρησκευτικά
(δ) το πώς θα απασχολούνται κατά την ώρα διδασκαλίας των θρησκευτικών οι μαθητές που έχουν πάρει απαλλαγή από τα θρησκευτικά

Παρακαλούμε τα σημεία που κάνουν ιδιαίτερη μνεία τους χριστιανούς ορθόδοξους να συμπεριληφθούν αναλυτικά σε τυχόν μελλοντική εγκύκλιό σας καθώς και στην απάντησή σας προς εμάς, διότι γνωρίζουμε από προσωπικές επικοινωνίες με πολλούς γονείς ότι έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο διευθυντών που μεταχειρίζονται διαφορετικά τους μαθητές ανάλογα με το θρήσκευμά τους και θέλουμε να συμβάλλουμε στη σωστή εξυπηρέτηση ενημέρωση των πολιτών.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας.
…
[από το Φόρουμ της Αθεΐας]