Mετά από προτροπές και προτάσεις των φίλων ιστολόγων numb και του Πόντος και Αριστερά ανεβάζω το άρθρο της κας Χριστίνας Κουλούρη στο Βήμα της Κυριακής
Ησυχία! Κοιμάται…
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΟΥΛΟΥΡΗ
«Η Ιστορία είναι καθρέφτης» δήλωσε πριν από μερικές εβδομάδες ο βρετανός ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ. Φαίνεται όμως πως δεν βλέπουν όλοι το είδωλό τους στον καθρέφτη με τον ίδιο τρόπο. Γεγονός φυσικό, όταν μάλιστα γίνεται λόγος για την Ιστορία και τον τρόπο που διδάσκεται στα σχολεία. Στην Ελλάδα, από καταβολής του σύγχρονου κράτους, η ιστορική αντίληψη για γεγονότα όπως η Επανάσταση του 1821 και οι εθνικές καταστροφές του 20ού αιώνα παρουσιάζονταν πάντα με συναισθηματικά φορτισμένο τρόπο και με την πρόθεση
διαφύλαξης των επονομαζόμενων οσίων της φυλής.
Οι ιστορικές απόψεις που αμφισβήτησαν αυτή τη θέαση συναντούν μόνιμες και εκτεταμένες αντιδράσεις. Είναι όμως η Ιστορία θέμα κυβερνητικής πολιτικής; Τι δεν μας δίδαξαν τα ιστορικά βιβλία; Υπάρχει αντικειμενική Ιστορία; Ενα ιδιότυπος διάλογος, που αρχίζει από την απλή αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας και φτάνει ως τη διατύπωση υπαρξιακών προβληματισμών, εξελίσσεται τις τελευταίες εβδομάδες μέσω των προσωπικών ιστοσελίδων (blogs) που σχολιάζουν τη διαμάχη για τα νέα σχολικά βιβλία της Ιστορίας.
Χιλιάδες μηνύματα ανταλλάσσονται καθημερινά μέσω του Internet από ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών και μορφωτικού επιπέδου που αναρωτιούνται ανοικτά πώς γράφεται σήμερα η Ιστορία. Αφορμή, οι αντιδράσεις που προκάλεσε στην Εκκλησία αλλά και σε κύκλους πολιτών που υπερασπίζονται την ανάγκη ενίσχυσης των πατριωτικών αντανακλαστικών μας, απέναντι στην προσπάθεια των επιστημόνων-ιστορικών να την παρουσιάσουν με διεπιστημονικό τρόπο, αποστασιοποιημένο από «εθνικούς συναισθηματισμούς». Οι αντιδράσεις που έχουν σημειωθεί αφορούν κυρίως το νέο βιβλίο Ιστορίας της Στ´ Δημοτικού, ενώ σχετικά με το θέμα έχουν παρέμβει πανεπιστημιακοί και πολιτικοί. Αντιδράσεις που στην πλειονότητά τους, όσον αφορά τον τρόπο εκφοράς τους, φαίνεται να μη λαμβάνουν υπόψη ότι η συγγραφή των σχολικών βιβλίων υπακούει σε μεθοδολογικούς κανόνες που ανανεώνονται με βάση ερευνητικά δεδομένα, ενώ δεν παραδέχονται την Ιστορία των ιστορικών και δεν θέλουν να στηρίζεται σ’ αυτήν η σχολική Ιστορία.
Στο σημερινό αφιέρωμα οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, οι ιστορικοί, δίνουν την απάντησή τους στο ερώτημα «πώς γράφεται η Ιστορία;».
Στη συμβολική μάχη που έχει ξεσπάσει γύρω από το βιβλίο ιστορίας της Στ´ Δημοτικού φαίνεται πως αναμετριούνται περισσότερο πολιτικές και ιδεολογικές θέσεις παρά επιχειρήματα σχετικά με την ίδια την Ιστορία (όπως ορθά παρατήρησε ο Β. Παναγιωτόπουλος). Γι’ αυτόν τον λόγο υπάρχουν σκόπιμες και μη παρανοήσεις σχετικά με το επιστημονικό και αξιακό περιεχόμενο των «αντίπαλων» θέσεων, παρανοήσεις που στερεοτυπικά αναπαράγονται μέσα από ένα ευρύ, όπως φαίνεται, δίκτυο ανθρώπων. Η σύγχυση αυτή επιβάλλει να ξεκαθαρίσουμε ποια Ιστορία υπερασπιζόμαστε και ποιες αξίες θέλουμε να καλλιεργήσουμε μέσα από τη γνώση του παρελθόντος.
Η Ιστορία αυτή, όπως πρέπει να διδάσκεται σε μικρά παιδιά, δεν περιέχει ωμή βία αλλά δεν είναι ουδέτερη• αρνείται τη μανιχαϊστική ερμηνεία των γεγονότων αλλά δεν κρύβεται πίσω από πέπλα εξωραϊσμού• δεν καταγράφει μόνο τους πολέμους αλλά και δεν αποσιωπά τις συγκρούσεις. Η Ιστορία αυτή αποστρέφεται τις σιωπές. Και αυτό έρχεται σε αντίθεση τόσο με την «παραδοσιακή» όσο και με την «πολιτικώς ορθή» ιστορία.
Πράγματι, η Ιστορία γράφεται με τη σιωπή. Οσο παράδοξη και αν μοιάζει αυτή η θέση, αποτελεί κοινό τόπο του τρόπου με τον οποίο διδάχτηκε και εξακολουθεί να διδάσκεται η Ιστορία σε πολλά – ίσως στα περισσότερα – μέρη του πλανήτη. Μάλιστα, παρατηρείται ένα επιπλέον παράδοξο: η αναθεώρηση της «παραδοσιακής» ιστορίας προτείνει επίσης τη σιωπή. Στις σιωπές λοιπόν της εθνικής ρομαντικής ιστοριογραφίας, που διαμόρφωσε τον κανόνα της τον 19ο αιώνα, αντιπαρατίθενται σήμερα οι σιωπές μιας «πολιτικώς ορθής», ουδέτερης και «εναρμονίζουσας» τις εθνικές αντιθέσεις ιστορίας. Και στις δύο περιπτώσεις, η διδασκαλία της Ιστορίας αποτελεί μέσο για την επίτευξη πολιτικών στόχων, ρητών ή υπορρήτων.
Στην πρώτη περίπτωση, η σιωπή της παραδοσιακής εθνικής ιστορίας αφορούσε την απόκρυψη των αρνητικών όψεων του εθνικού παρελθόντος ώστε να μην επισκιάζεται η συλλογική αυτο-εικόνα. Η προσέγγιση αυτή εξαρτάται από την πεποίθηση ότι η αγάπη για την πατρίδα μπορεί – και οφείλει – να στηριχθεί μόνο σε μια εξιδανικευμένη εικόνα του έθνους. Μελανές και τραυματικές στιγμές της εθνικής Ιστορίας εξωραΐζονται για απολογητικούς λόγους, γεμίζοντας την Ιστορία με «λευκές σελίδες». Οι ήρωες αυτής της Ιστορίας είναι επίσης αψεγάδιαστοι: γενναίοι, ενάρετοι, χωρίς ανθρώπινες αδυναμίες, αιώνια πρότυπα των επόμενων γενεών. Περιστατικά του βίου τους που μπορεί να αμαυρώνουν αυτή την αστραφτερή εικόνα παραλείπονται και αφήνονται στην περιέργεια των επίμονων ερευνητών. «Της Ιστορίας τα συναξάρια», για να θυμηθούμε τον ποιητή Κ. Παλαμά, έχουν και αυτά τις «λευκές σελίδες» τους.
Στη δεύτερη περίπτωση, της «ουδέτερης» ιστορίας, ο στόχος της σιωπής είναι διαφορετικός: στην προοπτική μιας φιλειρηνικής εκπαίδευσης, κρίθηκε ότι είναι σκόπιμο να αποσιωπηθούν οι συγκρούσεις και τα αισθήματα εχθρότητας που ανέπτυξαν δύο έθνη στο παρελθόν. Μετατοπίστηκε λοιπόν το κέντρο βάρους από την πολιτική και διπλωματική ιστορία στην κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ιστορία, η οποία δεν περιέχει αιματηρές συγκρούσεις και εντοπίζει το ενδιαφέρον σε άλλες πτυχές του παρελθόντος. Ιδιαίτερα στο σχολείο κρίθηκε ότι ήταν απαραίτητο να «αφοπλιστεί η ιστορία» (σύμφωνα με τον τίτλο ενός συνεδρίου που διοργάνωσε η UNESCO), της οποίας η εθνικιστική διδασκαλία είχε γεννήσει εθνικά μίση και πολέμους. Σε πολλές περιπτώσεις η διδασκαλία περιορίστηκε συνεπώς στην καθημερινή ζωή, όπου τα παιδιά μάθαιναν για ένα παρελθόν χωρίς μάχες και ήρωες. Ταυτόχρονα, έγινε προσπάθεια να εξοβελιστούν επίθετα ή χαρακτηρισμοί αρνητικοί για γειτονικούς λαούς, συνήθως για εκείνους με τους οποίους υπήρχε ιστορικά εχθρική σχέση.
Στην προσέγγιση αυτή ελλοχεύει ο κίνδυνος να κατασκευαστεί μια ψευδής εικόνα ενός αρμονικού παρελθόντος και να υποτιμηθούν οι συγκρούσεις που αποτέλεσαν ουσιαστικό στοιχείο του κοινού για γειτονικούς λαούς παρελθόντος. Είναι προφανές ότι, τουλάχιστον για την περιοχή των Βαλκανίων, η σύγκρουση αποτέλεσε στοιχείο της συνύπαρξης. Η Ιστορία θα πρέπει λοιπόν να κοιτάξει με ειλικρίνεια και γενναιότητα στον καθρέφτη της, χωρίς εξιδανικεύσεις και αποσιωπήσεις. Η πρόκληση της διδασκαλίας της εθνικής ιστορίας έγκειται στον τρόπο διαχείρισης των συγκρούσεων και μάλιστα όταν οι συγκρούσεις αυτές έχουν νωπά αποτυπώματα στη συλλογική μνήμη. Στην περίπτωση της ελληνικής εθνικής ιστορίας, κεντρικό ρόλο κατέχει η ελληνοτουρκική σύγκρουση, με τρία τουλάχιστον σημεία καμπής: την Ελληνική Επανάσταση, τη Μικρασιατική Καταστροφή και το Κυπριακό. Τα δύο τελευταία διατηρούν ζωντανή τη μνήμη του πόνου και της σύγκρουσης και συμβάλλουν στη διαμόρφωση πολιτικών θέσεων σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που η συζήτηση περί Ιστορίας εντοπίζεται κυρίως στα σημεία εκείνα που δίνουν πολιτικό περιεχόμενο στην ιστορική αφήγηση της ελληνοτουρκικής σύγκρουσης.
Οσοι ζητούν τη λεπτομερή αφήγηση των δεινών που υπέφεραν οι Ελληνες από τους Τούρκους θυματοποιούν το έθνος και επιδιώκουν την ιστορική νομιμοποίηση της σύγκρουσης ώστε να είναι πάντα παρούσα. Είναι ωστόσο λάθος η άποψη ότι μόνο η αφήγηση των δεινών του έθνους καλλιεργεί την εθνική συνείδηση. Ούτε όμως η ουδέτερη αφήγηση συνεισφέρει στη συμφιλίωση με το παρελθόν ούτε άλλωστε συμβάλλει με βεβαιότητα στην ανάπτυξη της ανοχής προς τους ιστορικούς εχθρούς. Η σύγκριση με τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία σε όλες τις δυτικές χώρες δείχνει ότι έχει πάψει πριν από πολλές δεκαετίες να «ρέει αίμα» στις σελίδες των σχολικών βιβλίων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι για αυτόν τον λόγο έχουν πάψει να αγαπούν την πατρίδα τους οι Γάλλοι, οι Ιταλοί ή οι Γερμανοί. Συνεπώς, η ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης δεν μπορεί να βασίζεται ούτε στη δραματοποιημένη απεικόνιση ενός ζοφερού παρελθόντος ούτε σε μια ψευδή, εξιδανικευμένη εικόνα για το παρελθόν, αλλά στην ικανότητα να συμφιλιωθούμε με το οδυνηρό παρελθόν μέσα από μια προσέγγιση χωρίς στερεότυπα, προκαταλήψεις και αποσιωπήσεις. Η Ιστορία αυτή μόνο μπορεί εξάλλου να συμβάλει στη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών με κριτική σκέψη, ικανών να αντισταθούν σε απόπειρες χειραγώγησής τους, από όπου και αν προέρχονται.
Η κυρία Χριστίνα Κουλούρη είναι καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Το ΒΗΜΑ, 28/01/2007 , Σελ.: B57
Ροΐδη και Λασκαράτου Εμμονές 
Πολύ σωστά, πολύ καλά και περίπου αυτονόητα. Τελευταία έχουν βάλει στόχο οι τρατηλάτες του εθνικισμού -από Παπαθεμελή, Καραμπελιά και Χριστόδουλο, μέχρι κάποιους βαλτούς και μερικές φορές ψευδώνυμους συγγραφείς επιστολών σε εφημερίδες- να ευτελίσουν τους συγγραφείς του βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού. Το ίδιο προσπάθησαν να κάνουν και με την κ. Μ. Κουλούρη, μετά το πρώτο άρθρο της στο ΒΗΜΑ. Πάλι καλά που τους κάνει τη χάρη να τους αφιερώσει κι άλλο ένα άρθρο, πώς πρέπει να γράφεται η ιστορία.
Μία διόρθωση και μία ένσταση:
1. Η συγγραφέας του άρθρου λέγεται Χ. Κουλούρη και όχι Μ. Κουλούρη, όπως το έγραψα πριν 😦
2. Ροΐδη ξεσκεπάστηκες, με την αναφορά σου ότι ψέλνεις δεξιά: ο μακαρίτης ο παππούς μου, πάντα αντιβασιλικός, ποτέ δεν δέχτηκε να γίνει δεξιός ψάλτης, πάντα ήταν αριστερός, αν και παγίως θεόπληκτος, εννοείται. Ο δεξιός ψάλτης έπρεπε κάποια στιγμή να ψάλει το «Πολυχρόνιο για την Φριδερίκη» όπως μας έλεγε… Κάποτε, με βαρύ χειμώνα που αρρώστησε άσχημα ο δεξιός ψάλτης της εκκλησίας, έγινε η λειτουργία μόνο με αριστερό ψάλτη, τον παππού μου, ο οποίος έψαλε και το μέρος του δεξιού, εκτός από το «Πολυχρόνιο» – αυτό έλειπε… Έχουμε αρχές στην οικογένεια 🙂
Δεν χρειάζονται πολλά λόγια:
Η Κουλούρη τα λέει όλα -με έξυπνο τρόπο για έξυπνους αναγνώστες- παρουσιάζοντας τις δύο «αρνητικές» γραφές της Ιστορίας, που σχετίζονται με την παραδοσιακή εθνική ιστορία και την ουδέτερη ή πολιτικώς ορθή….
Επειδή οι πλείστοι των συμμετεχόντων στις συζητήσεις αυτές, δεν έχουν αντιληφθεί ότι ακριβώς στη δεύτερη κατηγορία ανήκει το νέο βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ δημοτικού και ότι η αντίδραση των προσφυγικών ομάδων -επειδή είναι τραγικό γεγονός τόσο για την αλήθεια όσο και για την αισθητική μας το τσουβάλιασμα των πάντων- προκληθηκε απ’ αυτήν ακριβώς την ουδετεροποίηση και από το πνεύμα του πολιτικώς ορθού, που καθόρισε τον τρόπο γραφής και τη ματιά της συγγραφέως…
(Ωχ! βγήκε μια τεράστια πρόταση, αλλά καλύτερα ας την αφήσω έτσι! Ας ξεχάσω τους καλούς μου τρόπους!)
Είναι ιδιαίτερα λεπτό θέμα η διδασκαλία της ιστορίας σε παιδιά, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι σε πολλά σχολεία μας η πλειοψηφία των μαθητών είναι παιδιά μεταναστών, συχνά μάλιστα αλλόθρησκα. Εξυπακούεται ότι αντιδρώ στην τυφλή εθνικιστική κατήχηση, από την άλλη μεριά όμως βρίσκω υποκριτική και υστερική την πολιτική ορθότητα που θέλει να αποκρύψει τα αιματοκυλίσματα της ιστορίας κάτω από το χαλί. Όπως και να το κάνουμε, οι Θερμοπύλες δεν ήταν τουριστικό θέρετρο, ούτε η έξοδος του Μεσολογγίου ήταν κάποια ασήμαντη εκδρομή. Ας μη μεταμορφώσουμε τα βιβλία της ιστορίας μας σε ανώδυνες ειδήσεις τύπου Star channel κι ας δείξουμε στα παιδιά τη σκοτεινη πλευρά του ανθρώπινου είδους σαν παράδειγμα προς αποφυγή.
Είναι κοινός τόπος ότι η ιστορία γράφεται από την πλευρά του νικητή, καθώς και το ότι του προσθέτει κύρος η αναγνώριση της αξίας του ηττημένου. Είναι επίσης κοινός τόπος το ότι η ματιά του ουδέτερου παρατηρητή είναι πάντα πιο αντικειμενική από αυτή των εμπλεκομένων σε ένα ιστορικό γεγονός. Ας κοιτάξουμε λοιπόν τι γράφουν για εμάς οι έγκριτοι μελετητές της αλλοδαπής, ας διασταυρώσουμε ξανά και ξανά τα επιχειρήματα τους. Ας μάθουν επιτέλους οι μαθητές των ελληνικών σχολείων ότι η ιστορία μας δεν διακόπηκε μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου για να ξαναρχίσει με την επιφοίτηση του Μ. Κωνσταντίνου, ούτε μπήκε στον πάγο για «400 χρόνια σκλαβιάς» (τα οποία θα ήταν πιθανόν λιγότερα αν δεν υπήρχε η σιωπηλή συναίνεση του ορθόδοξου κλήρου). Φτάνει πια η διαστρέβλωση. Είναι αναγνωρισμένη παγκοσμίως ιστορική αλήθεια πως ο Βουλγαροκτόνος ήταν κάθαρμα, πως δεν ισχύει ο μύθος της κερκόπορτας, πως οι μισοί και βάλε οπλαρχηγοί της επανάστασης του ’21 ήταν Αρβανίτες, πως το ΕΑΜ αποτέλεσε τον μοναδικό υπολογίσιμο πόλο αντίστασης στη γερμανική κατοχή.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενεία και ζητώ συγγνώμη για το μακροσκελές «σεντόνι», αλλά φόρτωσα με το θέμα του (πολύ αξιόλογου) post.
Κάποιες σκέψεις, έτσι, για την ιστορία…
Ό,τι κι αν είναι οι γονείς μας, όποιοι κι αν είναι, τους αγαπάμε. Γιατί είμαστε κομμάτι τους. Γιατί είναι ο ομφάλιος λώρος μας. Γιατί δε γίνεται αλλιώς.
Ό,τι κι αν μάθουμε για την πατρίδα μας, θα την αγαπάμε, γιατί λαός χωρίς ιστορία, είναι λαός χωρίς μνήμη και λαός χωρίς μνήμη δεν είναι λαός (Δε θυμάμαι ποιος το είπε αυτό, στο «Τι είναι Ιστορία» του Καρ το είχα διαβάσει κάποτε). Θα την αγαπάμε ,λοιπόν.
Γιατί δε γίνεται αλλιώς.
Ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης δεν μπορεί να υπάρξει από τη στιγμή που ξεκινάς να την «καλλιεργείς» με την υποτίμηση. Και η απόκρυψη και η διαστρέβλωση και η εξιδανίκευση ομολογούν πρώτα απ’ όλα υποτίμηση αυτού του λαού και των παιδιών του, που παλεύεις με το στανιό να τα κάνεις να νιώσουν Ελληνάρες.
Δεν μπορεί κάτω από κάθε πέτρα του παγκόσμιου πολιτισμού να υπάρχει κι ένας Έλληνας. Δεν μπορεί τα μαχαίρια να τα κρατάνε όλοι οι άλλοι εκτός από τους Έλληνες. Κι οι άλλοι λαοί; Δεν μπορεί να αδικούνται μόνο οι Έλληνες, σε κάθε περίπτωση. Δεν μπορεί να έχουν πάντα δίκιο οι Έλληνες.
Γιατί τότε δεν είναι άνθρωποι. Και οι άνθρωποι κάνουν λάθη. Και ποιος θέλει για πατέρα και μάνα του κάποιον που δεν είναι άνθρωπος; Η αγάπη έχει και τα όριά της…
ΥΓ. Αυτό το βιβλίο της Στ’ Δημοτικού, δεν το γνωρίζω καν. Αλλά αφού λέτε πως ο κλήρος έχει ξεσηκωθεί εναντίον του, αρχίζει να μ’ αρέσει…
Παράθεμα: Η Ιστορία δεν τελεσιδικεί εύκολα… « Η καλύβα ψηλά στο βουνό
Αγαπητέ Ροΐδη,
Πολύ ενδιαφέρον άρθρο, μπράβο που το ανέβασες. Βέβαια μόνο απέραντη θλίψη κι απελπισία μπόρεσε να γεννήσει, σε μένα τουλάχιστον.
Ελικρινώς: Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι υπάρχει ελπίδα να μάθουν τα ελληνάκια στο σχολείο κάποια πραγματική και σφαιρική ιστορία; Ότι οι τερατώδεις σε φαντασία και ιστορική ψευτιά εθνικοί μύθοι θα πάψουν να ανακυκλώνονται; Ότι η παπαρρηγοπούλειος θεωρία της συνέχειας του ελληνικού έθνους θα συνοδεύεται από μια τουλάχιστον υποσημείωση για τις αντίθετες απόψεις; Ότι θα μάθουν ποτέ οι μαθητές στο σχολείο και καμιά εναλλακτική άποψη για τη φύση και τους μηχανισμούς γέννησης ενός έθνους; Και, για να θέσω το ζήτημα στην πλήρη του διάσταση, πιστεύει κανείς ότι το ελληνικό σχολείο θα πάψει να ξεφουρνίζει συντηρητικούς και μισαλλόδοξους κι εθνικιστές πολίτες, κι εμείς εδώ θα είμαστε ζωντανοί για να το δούμε; (Σταματώ, γιατί αν πω κι άλλα βλέπω τον κύριο Πολύδωρα να χαρακτηρίζει το ιστολόγιο του Ροΐδη πόλο αναρχίας και κοινωνικής αποσταθεροποίησης).
Δεν παραγνωρίζω ότι η αφήγηση και άρα η διδασκαλία της ιστορίας είναι μια καθαρά ιδεολογική διαδικασία. Και δεν απαιτώ βέβαια να διδάσκεται η ιστορία στην οποία εγώ με την ιδεολογία μου πιστεύω! Εύχομαι όμως να γίνει κάποια στιγμή, μέσα στον εικοστό πρώτο αιώνα, κατανοητό ότι και η συγκέκριμένη ιστορία που μαθαίνουν τα παιδιά είναι έντονα ιδεολογικά φορτισμένη, και να αντικατασταθεί από μια ιστορία πιο «σφαιρική». Να διδάσκεται και η «δική μου» πλευρά της ιστορίας.
«Να διδάσκεται και η «δική μου» πλευρά της ιστορίας.»
Koίτα, που όλοι σκοτώνονται για το ίδιο ακριβώς πράγμα!!!
Φίλε Helix Nebulae, όχι μόνο να μάθουν ότι η ελληνική Ιστορία συνεχίζεται και μετά τον Μ.Αλέξανδρο, αλλά και ότι ο Μ. Αλέξανδρος έκανε τυχοδιωκτικό, κατακτητικό πόλεμο με ληστρικές προθέσεις. Αν ο Τσεγκίς Χαν και ο Ταρμερλάνος ηγήθηκαν «ορδών» κατά της Ευρώπης, αντίστοιχη ήταν και η αντίληψη των Ασιατών για τους Μακεδόνες και αυτή η εντύπωσή τους επετάθηκε σε όλους του Έλληνες και τον πολιτισμό τους… Εξ αυτού και το μίσος των «πατέρων» της εκκλησίας κατά του Ελληνισμού, οι οποίοι ήταν διανοούμενοι μη ελληνικών λαών της ρωμαϊκής και της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Και η ανατολική εκκλησία δεν υποστήριξε «σιωπηλά», όπως γράφεις το οθωμανικό καθεστώς, αλλά πολύ ενεργά. Είχε αναλάβει η ίδια το ρόλο εισπράκτορα των φόρων, τους οποίους απέδιδε στην εξουσία, πούλαγε η ίδια ορθόδοξα συγχωροχάρτια, εξαγόραζαν διάφορες ομάδες τον πατριαρχικό θρόνο για τους εκλεκτούς συμπατριώτες τους και, τελευταίο αλλά όχι εξαντλητικό του καταλόγου, έκανε το παν για να μην ευοδωθεί η επανάσταση εναντίον των Οθωμανών.
Αλλά ο εκκλησιαστικός μηχανισμός δεν θέλει απλά να μην αναφέρονται αυτά και άλλα πολλά, αλλά να διαδίδονται και φανταστικά παραμύθια περί αγώνα της εκκλησίας κατά των Οθωμανών. Ανακάλυψαν πρόσφατα μόλις τον Δικαίο-Παπαφλέσα και τον Αθανάσιο Διάκο, τους οποίους είχε αναθεματίσει το πατριαρχείο, όταν χρειάζονταν οι ίδιοι κάποια υποστήριξη…
Η Κουλούρη ήταν καθηγήτριά μου (και του numb) στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Εκτός του ότι ήταν έξυπνη, ήταν και όμορφη γυναίκα η άτιμη, πολύ τσαχπίνα 😉
Αγαπητέ Sfrang, την άποψη μου για τον κλήρο μπορείς να την πληροφορηθείς έτσι και περάσεις μια βόλτα από το blog μου. Όλα όσα γράφεις είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα, εγώ απλά έθεσα τα επιχειρήματα μου κάπως διακριτικά γιατί είμαι φιλοξενούμενος και θεώρησα ότι μπορεί οι απόψεις μου να προσβάλλουν κάποιους από τους αναγνώστες του Ροΐδη.
Αγαπητέ Πόντε και Αριστερά,
Το σχόλιό μου γράφτηκε κάπως βιαστικά και, παρ’ όλο που πρόσεξα, δυστυχώς απ’ ότι βλέπω ήταν ανοιχτό σε παρανοήσεις. Εξηγούμαι καλύτερα:
Ως προς το « “δική μου”»: Το έβαλα σε εισαγωγικά γιατί φυσικά ούτε ιστορικός είμαι ούτε κάποια συγκεκριμένη πλευρά υποστηρίζω. Ποια ιστορία εννοώ; Αυτή που αμφισβητεί βεβαιότητες και στερεότυπα και ξεπερνά τα εθνικοπατριωτικά συμπλέγματα. Τολμώ να πω: εννοώ την ιστορία όπως την αντιλαμβάνονται οι προοδευτικοί άνθρωποι (ή μια μερίδα τους, για να ακριβολογώ, γιατί δεν μπορώ να παραστήσω τον πρεσβευτή κι εκπρόσωπο του προοδευτικού χώρου).
« Να διδάσκεται και η «δική μου» πλευρά της ιστορίας.» Θα ‘πρεπε να έχω υπογραμμίσει το «και». Αυτό ακριβώς είναι το θέμα: να μη διδάσκεται μια συγκεκριμένη ιδεολογική ανάγνωση της ιστορίας, μα να προσεγγίζεται από πολλαπλές οπτικές γωνίες, ως ένα βήμα προς την πολυθρήλητη «ιστορική αντικειμενικότητα» (σε εισαγωγικά γιατί κι η αντικειμενικότητα είναι σχετική…). Έχεις δίκιο σ’ αυτό που υπαινίσσεσαι: Αν έλεγα «θέλω να διδάσκεται η δική μου πλευρά της ιστορίας» θα εξομοιωνόμουν με τους διάφορους εθνοπατέρες που απαιτούν τη διδασκαλία μιας – κακώς νοούμενης – εθνοκεντρικής ιστορίας˙ δηλαδή της δικής τους ιστορίας.
Ως προς το «“σφαιρική”» και το «πολλαπλές οπτικές γωνίες»: Δεν εννοώ βέβαια να διδάσκεται και η μαρξιστική π.χ. ή όποια άλλη ανάγνωση της ιστορίας παράλληλα, μα το απλό μα δύσκολο: Να φωτίζονται όλες οι πλευρές και να μην αποσιωπώνται όσα συνηθίζεται να αποσιωπώνται.
Δεν είμαι ιστορικός ούτε πολιτικός στοχαστής, οπότε σταματώ, με το φόβο μήπως γράφω ανακρίβειες λόγω της ελλιπούς μου κατάρτισης.
«Να φωτίζονται όλες οι πλευρές και να μην αποσιωπώνται όσα συνηθίζεται να αποσιωπώνται.»
Ακριβώς αυτό είναι το αίτημα και δεν υπαρχει καμιά απολύτως αντίθεση!
Τσαντίστικα!!!
Διάβασα το άρθρο και είπα να καταθέσω ένα πλούσιο σε επιχειρήματα σχόλιο αλλά όλα τα καλά τα έχουν πει οι άλλοι!!!
Συμφωνώ λίγο πολύ με όλους και κυρίως με κάλυψε o helix…
Καλή συνέχεια!
Για ενημερωση πάντως των συμμετεχοντων, καταθετω σε οσους το αγνοούν ή το παραβλέπουν πως οι απόψεις της Χ. Κουλούρη συνολικά δεν διαφοροποιούνται ουσιωδώς από τις αντιστοιχες των λοιπών αρθρογράφων του κυριακάτικου φύλλου του συγκροτήματος. Η Χριστίνα είναι απλώς επικοινωνιακοτερη στο φάσμα των αντιδράσεων ενός ετεροκλητου κοινού. Απαντά, χωρίς να αφισταται απ’ το Λιάκο ας πούμε, στους καημούς, στις υστερίες, στις φαντασιώσεις, αλλά και σε καποιες θεμιτές μομφές των αντιδρώντων.
Δεν αποφευγει την ‘καυτη πατατα’-παίρνει μαλιστα συγκεκριμένη θέση για το πως οριοθετείεται το ζήτημα.
Υπενθυμίζω δε, πως η _συντριπτικότατη_ πλειοψηφία όσων επιτίθενται στο εγχειρίδιο [της Ρεπούση], είναι ακριβώς οι ίδιοι που και δικτυακά λοιδώρησαν χλευαστικά την Κουλούρη για τη συμμετοχή της στο εκπαιδευτικό πακέτο εγχειριδίων του CDRSEE..
Nα μην ξεχνιομαστε, ε..
Εχω γράψει κατι παλαιοτερα για την τελευταια αυτή ιστορία και αυριο ανεβάζω ένα κείμενο που συμπεριλαμβάνει την οπτική της Κουλουρη για τα ελληνικα σχολικά εγχειριδια μέσα από τη διατριβη της.
Με το συμπάθιο suigenerisav, αλλά σίγουρα δεν αποφεύγει την καυτή πατάτα; Ερεθιστικά και εύστοχα σε θεωρητικό επίπεδο τα όσα γράφει η Κουλούρη, ο αναγνώστης μάλλον όμως μένει με την απορία: τελικά το συγκεκριμένο σχολικό εγχειρίδιο που βρίσκεται; Ανάμεσα στην «παραδοσιακή εθνική» και στην «πολιτικώς ορθή/ουδέτερη» ιστορία; Όχι στην πρώτη φυσικά ούτε καν κοντά σε αυτήν. Πιο κοντά στη δεύτερη; Είναι ουδέτερο; Πέρα από αυτό, τώρα που η Κουλούρη μας πρόσφερε αυτήν την υπαρκτή κλίμακα από το «παραδοσιακό/εθνικό» προς το «πολιτικώς ορθό/ουδέτερο», η ίδια ή εμείς δεν μπορούμε να ανιχνεύσουμε στο βιβλίο αυτό -που δεν έχει ευτυχώς καμία σχεδόν σχέση με το ένα άκρο- μικρά ή μεγάλα ψήγματα χαρακτηριστικά του άλλου άκρου, έτσι όπως το περιγράφει η ιστορικός;
«Υπενθυμίζω δε, πως η _συντριπτικότατη_ πλειοψηφία όσων επιτίθενται στο εγχειρίδιο [της Ρεπούση], είναι ακριβώς οι ίδιοι που και δικτυακά λοιδώρησαν χλευαστικά την Κουλούρη για τη συμμετοχή της στο εκπαιδευτικό πακέτο εγχειριδίων του CDRSEE..
Nα μην ξεχνιομαστε, ε…»
Επειδή εμείς επιτεθήκαμε, χωρίς να λοιδωρούμε, το βιβλίο της κ. Ρεπούση, θεωρώντας ότι ανήκει στην αναθεωρητική ιστοριογραφία, θα θέλαμε να πούμε τα εξής για το σχόλιο του suigenerisav:
«Το δεύτερο ποστ στη σειρά: “για το βιβλίο ιστορίας της ΣΤ’ δημοτικού” (έχουμε φτάσει αισίως στο 7ο), είχαμε αναδημοσιεύσει το πρώτο άρθρο της Κουλούρη από το “Βήμα” με τον εξής πρόλογο:
“Για να αποκτήσουμε σφαιρική εικόνα…
…για τους προβληματισμούς που αναπτύσσονται με αφορμή την έκδοση του νέου βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ’ δημοτικού (υπεύθυνη κ. Μ. Ρεπούση) για το οποίο εκφράστηκε ήδη έντονη –πολύμορφη- αντίθεση…
…αναδημοσιεύουμε… από το Βήμα της Κυριακής, (7-1) το άρθρο της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΚΟΥΛΟΥΡΗ με τίτλο: “Η ιστορία στην πυρά του φανατισμού. Τα θετικά στοιχεία του βιβλίου της ΣΤ’ δημοτικού είναι ακριβώς εκείνα για τα οποία κατηγορείται”. Η άποψή της έχει βαρύνουσα σημασία γιατί η Κουλούρη ανήκει στη νέα γενιά των ταλαντούχων ιστορικών. ”
Και προσπαθήσαμε με κάθε τρόπο, και εκτός μπλογκόσφαιρας, να τονίσουμε τη διάκριση, η οποία -έχεις δίκιο σ’αυτό- σε πολλούς φιλάθλους της άλλης πλευράς δεν ήταν αισθητή!
Χαίρομαι γιατί εμείς που συμμετέχουμε σε τούτη ‘δω τη συζήτηση -στη φιλόξενη γωνιά το Ροϊδη- μπορούμε να επικοινωνήσουμε και να συνομιλήσουμε ευπρεπώς… κάτι που είναι ζητούμενο για τους φιλάθλους των δύο ομάδων που σφάζονται στην ποδιά της φαντασίωσής τους
Η Χ. Κ. καταθέτει στο άρθρο αυτό μια ξεκάθαρη θέση-που ενδεχομένως να διαβάζεται αμφίθυμα. Επειδή δεν αναφερεται στο εγχειρίδιο συγκεκριμένα.
Ξεκαθαριζει «ποια Ιστορία υπερασπιζομαστε και ποιες αξίες θέλουμε να καλλιεργήσουμε μέσα από τη γνώση του παρελθόντος.», αλλά δεν παιρνει σ’ αυτο της το άρθρο _ρητά_ θέση για το βιβλίο της ΣΤ Δημοτικού.
Το έχει κάνει όμως ΡΗΤΑ σε αλλο, προηγούμενο αρθρο της στην ιδια εφημερίδα [Βημα της Κυριακής, 7/1/07]. Παρατιθεται και στον ιστοτοπο του ‘Ποντος και Αριστερά’-«Για το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού».
Γραφει μεταξυ άλλων η Κουλούρη:
«Στην πραγματικότητα, τα θετικά στοιχεία του βιβλίου είναι ακριβώς εκείνα για τα οποία κατηγορείται: προσφέρει μια ποικιλία πληροφοριών από διαφορετικές πηγές που φωτίζουν τη ζωή του παρελθόντος σε όλες τις πτυχές της.»
Περαιτέρω, διάβασε τα όσα αναφερω για την Χ.Κ. στο τελευταίο ποστ μου και ίσως καταλάβεις κάτι παραπάνω..
😉
Ελπίζω να καλυπτω το ερωτημα σου.
@
Πόντος και Αριστερά
Μαλλον γραφαμε ταυτοχρονα. Φοβερό, ε;
Προσπαθω να καταλάβω: γιατί αναγνωριζετε τον εαυτό σας στους ‘λοιδωρούντες’ ?
Δεν είχα εσάς στο μυαλό μου..
Όσο για τους ‘φιλάθλους που σφάζονται, κλπ’-αυτό συμβαίνει αν παίζει κανεις μπάλα/η βλέπει μπάλα στο _ιδιο_ γηπεδο..
Ε, αυτό [IMHO], δεν πολυσυμβαίνει.
Μάλλον οι ‘φιλαθλοι’ της μιας πλευράς ασφυκτιούν στο στενό γηπεδο που συναθροιστηκαν.
Αυτη είναι η αισθηση μου..
Σας διάβασα όλους με πολύ προσοχή. Δεν είναι καθόλου εύκολο να κάνεις σχόλιο, χωρίς να κάνεις σεντόνι και πάλι θα παρεξηγηθείς.
Η ιστορία πρέπει να λέει την αλήθεια με τρόπο «πολιτικά σωστό»… ! Ομως αυτό που θα βγεί θα είναι μία τραγελαφική αφήγηση που τελικά μόνο ειρωνικά σχόλια μπορεί να μαγνητίσει.
Όπως αυτό το «συνωστίζονται στο λιμάνι» για να πάρουν το πλοίο της γραμμής,
ή τα πλοία της ναυμαχίας της Σαλαμίνας λικνίζονταν νωχελικά πάνω στο κύμα και όπως τα παίρνε ο αττικός άνεμος έπεφταν τα ελληνικά πάνω στα περσικά και οι ναύτες γέμιζαν καρούμπαλα.
Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες επί ωρών και να μη φτάνουμε πουθενά, γιατί όλοι μας δεν θέλουμε πια να πούμε, με απλά λόγια, ότι όλες οι συγκρούσεις στην ανθρώπινη ιστορία, έχουν κάποια αιτία! Αυτή της φτώχιας του ενός και του πλούτου του άλλου. Αυτή της δύναμης του ενός και της αδυναμίας του άλλου. Αυτού του αέναου πόθου του ανθρώπινου να εκμεταλλευθεί απεριόριστα και άκαρδα τον άλλο άνθρωπο. Και πως όσο δεν καταπολεμούμε αυτή την πανούκλα, η σύγκρουση είναι πάντα παρούσα, πάντα αιματηρή, πάντα αποκρουστική.
Όσο για το «πολιτικά σωστό», εγώ το λέω «κοινωνικό ευνουχισμό» και έχω ξεμπερδέψει!! Ετσι απλά.
suigenerisav,
υπάρχει ένα ζήτημα μεταξύ του «είναι» και του «φαίνεσθαι».
ange-ta: σωστός! και «κοινωνικός ευνουχισμός» και «λοβοτομή»!
@ suigenerisav
Το έχω υπόψη μου το άρθρο που αναφέρεις και πραγματικά εκεί φαίνεται η Χ.Κ. να παίρνει ξεκάθαρα θέση υπέρ του επίμαχου βιβλίου. Όμως, η φράση που παραθέτεις «τα θετικά στοιχεία του βιβλίου είναι ακριβώς εκείνα για τα οποία κατηγορείται» με είχε παραξενέψει από την πρώτη φορά που την διάβασα, καθώς και αυτή διαβάζεται αμφίθυμα: «όμως το βιβλίο έχει αρνητικά στοιχεία για τα οποία δεν κατηγορείται». Αυτό σε συνδυασμό με την επιλογή της να περιγράψει στο τελευταίο άρθρο της επακριβώς σχεδόν, αφιερώνοντας δύο μεγάλες παραγράφους, τι είναι η «ουδέτερη»/ «πολιτικώς ορθή» ιστορία, με όρους που σίγουρα ταιριάζουν και σε σημεία του βιβλίου, με προβληματίζουν ως προς το που τοποθετεί τελικά το βιβλίο. Δέχομαι ότι είναι (και ιδεολογικά) υπέρ του βιβλίου, αλλά έχω την αίσθηση πως ο επιστημονικός της οπλισμός αφήνει να διαφανούν και άλλα πράγματα. Σε τελική ανάλυση όμως, που τοποθετείς το βιβλίο, αν δεχτούμε τα δύο άκρα του τρόπου με τον οποίο γράφεται η ιστορία, όπως τα ορίζει η ίδια η Κουλούρη; Στη μέση. Επαναλαμβάνω ότι, ενώ αποφεύγει επιτυχώς τους σκόπελους του ενός άκρου, της «παραδοσιακής» ιστορίας, δεν τα καταφέρνει πάντα καλά στα αβαθή της «ουδέτερης» γέρνοντας λίγο μονόμπαντα προς τα κει.
@ ange-ta
Τελικά, κάποιος μπορεί να τα πει πολύ καλύτερα χωρίς να φτιάχνει προίκα με σεντόνια και παπλώματα! Σ’ ευχαριστώ…
@Ποντος και αριστερά
Οχι σωσός, σωστή! please
@gazakas
χαίρομαι που συμφωνούμε
@
gazakas
Για να είμαι ειλικρινής, ξαναβλέποντας το δεν εχεις άδικο: η αμφιθυμία που τελικά αναδεικνύεις υπάρχει.
Στη ρωγμή του λόγου.
Γνωρίζοντας αρκετά καλά τη Χ. Κουλούρη, νομίζω πως δεν θα έμενε έξω από μια μάχη που την αφορά.
Είναι ξεκάθαρα, και πέρα από κάθε αμφισβήτηση, αλληλέγγυα με ένα συγκεκριμένο είδος ιστορίας που το σύνολο (σχεδόν) της κοινότητας πρεσβεύει.
Αυτό που χρόνια τώρα προασπίζεται με άρθρα και βιβλία.
Επειδή όμως η Χριστίνα είναι (και) γάτα, νομίζω -αν θέλεις- και ένα παρα-ιστορικό [πως λέμε ‘παραπολιτικό’ ..;] σχόλιο, πως εναρμονιζεται με μια άλλη γιγάντια μορφή στο χώρο: το Βασίλη Παναγιωτόπουλο. Βλ. και σχετική αναφορά του στα Νέα και αλλού.
Ο συνταξιούχος πια, αλλά τεράστιος μπαρμπα-Βασίλης ξέρει όχι μόνο από Ιστορία, αλλά και από πολιτική.
Εχει ζήσει πολλά και έχει απωλέσει περισσότερα. Ξέρει λοιπόν πως η συζήτηση μετατοπίζεται στο θέμα της ιδεολογίας του σχολείου.
Υπό την έννοια αυτή, η Χ. Κ. επιτελεί τον εξής ελιγμό: στηρίζει πλήρως τις αρχές του σχολικού εγχειριδίου, αποφαίνεται για τις παραμέτρους που πρέπει να διέπουν το βιβλίο της ιστορίας, αλλά δεν προσυπογράφει κάθε φράση του βιβλίου της Ρεπούση.
Grosso modo, για να αποκαλυφθώ, αυτή είναι και η δική μου γραμμή.
Κράτα το όμως: τόσο εκείνη όσο και εγώ [μαζί με πολλούς άλλους συναδελφους-και θα εξηγηθώ σε επόμενα ποστ μου..] έχουμε συνειδηση της υπόρρητης αντιπαράθεσης, αυτών που κρίνονται και αυτών που σταθμίζονται.
Όποιος μπορεί και θέλει, διαβάζει πίσω απο τις γραμμές-και διαβλέπει τα μείζονα και τα ελάσσονα.
Θα τα ξαναπούμε.
@suigenerisav
Όντως γάτα η καθηγήτρια!!! Είπες ξεκάθαρα αυτό που υπαινίχθηκα κι εγώ νωρίτερα. Ακριβώς αυτόν τον ελιγμό που λες είχα κατά νου. Όσο για τη γραμμή στην οποία αναφέρεσαι, βάλε με κι εμένα μέσα!!!
Παράθεμα: -Το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού και η Berlinale 2007 « Πόντος και Αριστερά
Παράθεμα: Η Ιστορία δεν τελεσιδικεί εύκολα... « Η καλύβα ψηλά στο βουνό
Παράθεμα: Πόσα ποστ σε άλλα ιστολόγια έχει προτείνει η καλύβα; « Η καλύβα ψηλά στο βουνό