[Πασκάλ Μπρυκνέρ, Η τυραννία της μεταμέλειας: Δοκίμιο πάνω στον δυτικό πολιτισμό.Μετφρ.: Λόισκα Αβαγιανού, εκδόσεις Αστάρτη 2007]
Διαβάστε μέρος [I]
«Ή το Ισλάμ θα γίνει σε εμάς μια θρησκεία ανάμεσα στις άλλες, ή θα προσκρούσει σε μια ισχυρή αντίσταση εκ μέρους των ελεύθερων ανθρώπων που δεν ανέχονται τον ζυγό του φανατισμού, δύο αιώνες μετά τη γαλλική επανάσταση.
Ένας πολιτισμός σαν της Ευρώπης, ικανός για τις χειρότερες θηριωδίες όπως και για τα υψηλότερα επιτεύγματα, δεν μπορεί να βλέπει τον εαυτό του μονάχα μέσα από το πρίσμα της κατάρας: αν η Ευρώπη διακατέχεται από ένα πραγματικό «γενοκτονικό πάθος»[¹], είναι επίσης εκείνη που επέτρεψε να εννοήσουμε ορισμένα εγκλήματα ως γενοκτονίες, είναι εκείνη που, μετά το 1945, αποστασιοποιήθηκε από την ίδια της τη βαρβαρότητα για να δώσει σε αυτή τη λέξη ένα συγκεκριμένο νόημα διακινδυνεύοντας να δει την κατηγορία να στρέφεται εναντίον της. Είναι μια τρομακτική μηχανή παραγωγής και ταυτόχρονα αναχαίτισης του κακού. Το ιδιαίτερο πνεύμα της Ευρώπης είναι πως δεν αγνοεί τις σκοτεινές της ζώνες, γνωρίζει πολύ καλά τις ασθένειές της, την ευθραυστότητα των φραγμών που τη χωρίζουν από την ίδια της βδελυγμία. Αυτή η διαύγεια σπρωγμένη στα άκρα, της απαγορεύει να κηρύξει μια σταυροφορία του Καλού εναντίον του Κακού και τη ωθεί να την υποκαταστήσει μάλλον με τη μάχη του προτιμητέου εναντίον του απεχθούς, σύμφωνα με την έκφραση του Ραιϋμόν Αρόν. Κανείς Ευρωπαίος ηγέτης δεν θα μπορούσε να πει σαν τον πρόεδρο Τζωρτζ Γ. Μπους την επομένη των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001: «Είμαι κατάπληκτος. Κατάπληκτος που υπάρχει τόση ακατανοησία γι΄ αυτό που είναι η πατρίδα μας. (…) Επειδή ξέρω πόσο καλοί είμαστε[²]». Εμείς οι άλλοι, τα παιδιά του Παλαιού Κόσμου, γνωρίζουμε τουλάχιστον ένα πράγμα: πως δεν είμαστε καλοί (αλλά βελτιώσιμοι). Η Ευρώπη είναι η κριτική σκέψη εν ενεργεία: από την εποχή της Αναγέννησης συγκροτείται μέσα στο εσωτερικό της αμφιβολίας που την αρνείται, και κοιτάζει τον εαυτό της με βλέμμα αμείλικτου κριτή. Η δυτική λογική είναι αυτή η μοναδική περιπέτεια του στοχασμού που δεν αφήνει όρθιο κανένα είδωλο, μάχεται αδιάκοπα τις παραδόσεις και την αυθεντία. Με το που γεννιέται, η Ευρώπη εξεγείρεται ενάντια στον εαυτό της και τοποθετεί τον εχθρό μες στην καρδιά της, υποβάλλεται σε μια συνεχή αυτοεξέταση. Το γεγονός πω η επίκριση του συστήματος απορρέει σε τέτοιο σημεία από το ίδιο το σύστημα, πως ολόκληρη η αποικιακή ιστορία, για παράδειγμα, αμφισβητήθηκε εξαρχής από τα διάφορα ρεύματα της αντιαποικιοκρατίας, οφείλεται στο ότι, στα μέρη μας, πέρα από μια αρχή επέκτασης, υπάρχει κι ένας χώρος πλουραλισμού, σχετικότητας, δοξασιών και πίστεων. Στους ανταγωνισμούς των εθνών, πάνω σε μια καθορισμένη γεωγραφική περιοχή, προστέθηκε το θεμελιώδες στοιχείο του χωρισμού του καθενός τους με τον εαυτό του. Δεν χρειάζεται να τονίσουμε πως η Ευρώπη δεν είναι ανώτερη παρά στο μέτρο που αμφιβάλλει για την ανωτερότητά της. Τουλάχιστον, απ’ αυτή την άποψη, είναι διαφορετική από τους άλλους πολιτισμούς που, μέχρι τώρα, δεν έχουν επιδοθεί σε αυτή τη συστηματική αμφισβήτηση των ιδίων τους των βεβαιοτήτων. Κατά το παράδειγμα του Παλαιού Κόσμου, κανένας λαός δεν μπορεί να ξεφύγει από το καθήκον να συλλογιστεί ενάντια στον εαυτό του.»
[¹] Georges Bensoussan, Europe, une passion genocidaire: essai d’ histoire Culturelle, Mille et une nuits, 2006.
[²] Συνέντευξη τύπου του προέδρου Τζωρτζ Γ. Μπους, 11 Οκτωβρίου 2001.
*
[Πασκάλ Μπρυκνέρ, Η τυραννία της μεταμέλειας: Δοκίμιο πάνω στον δυτικό πολιτισμό. Μετφρ.: Λόισκα Αβαγιανού, εκδόσεις Αστάρτη 2007
πηγή: Στάχτες
Ροΐδη και Λασκαράτου Εμμονές 